żyrau
Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam.
24.01.2007
24.01.2007
Jak powinno się wymawiać słowo żyrau i czy odmienia się ono podobnie jak np. nazwisko Turnau? W dawnej wersji internetowej Encyklopedii PWN pod hasłem żyrau można było odnaleźć odmianę żyrauowie, co sugerowało odmienność, jednak teraz wyraz ten skrócono do ż., co może sugerować, że jest on nieodmienny.Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam.
Prywatne śledztwo lingwistyczne na temat wyrażenia żyrau trwało dość długo, za co bardzo przepraszam naszego czytelnika. Mam jednak nadzieję, że ten czas oczekiwania wynagrodzi mu to, że odpowiedź na jego pytanie była przeze mnie kilkakrotnie konsultowana z Panią dr Żanat Kasymow, pracownikiem Uniwersytetu Kokszetau w Kazachstanie.
Kazaskie słowo żyrau (wymawiane tak, jak się pisze z akcentem na dyftongu au) jest quasi-synonimem wyrażenia akyn, które oznacza pewien gatunek poety. Żyrau ma jednak szersze znaczenie niż akyn. Akyn to poeta i pieśniarz zarazem, który w czasie śpiewu improwizuje, bierze udział w konkursach śpiewaków itp. Natomiast żyrau w takich konkursach nie bierze udziału. Wyrażenie żyrau złożone jest z rdzenia żyr- o znaczeniu ‘pieśń’ (analogiczny rdzeń jir o tym samym znaczeniu występuje w języku karaimskim) i sufiksu -au wskazującego na wykonawcę czynności, a więc w tym wypadku ‘śpiewaka’, ‘pieśniarza’. Żyrau jest twórcą pieśni, poematów, ballad. Powinien swoją pracę wykonywać niezwykle starannie i po mistrzowsku. Z tego też względu musi mieć piękny głos i doskonałe poczucie humoru oraz powinien posiadać wiedzę na temat historii własnego kraju.
Słowo w języku kazaskim nie tylko jest odmienne, ale również tworzy bogate pole słowotwórcze, por. przymiotnik żuraulyk, rzeczownik żyrauszy ‘śpiewak’. W języku polskim natomiast nie należy do rejestru ogólnego, nawet w języku specjalistów pojawia się dość rzadko, co już mogłoby kwalifikować je jako nieodmienne. Wprawdzie – jak zauważa nasz czytelnik – w jednej z edycji Złotej encyklopedii PWN – zostało ono odmienione, ale chyba wbrew zasadom języka polskiego. Wyrażenia zakończone na dyftongiczne -au albo się nie odmieniają (por. Nassau, Palau), albo paradygmat ich odmiany jest defektywny, ograniczony z reguły do liczby pojedynczej (przykłady typu „Wciąż przybywa nam Turnaów’’ brzmią dość dziwnie, a z punktu widzenia morfotaktyki – są nieuzasadnione) Z tego też powodu słowo żyrau należy traktować jako nieodmienne.
— Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
PS W Małym słowniku odmiany nazw własnych (IJP PAN/TMJP, Kraków 2002) w paradygmacie, gdzie Turnau jest przykładem, tzn. A.2.2.1f (s. 59), piszą: Turnauów.
Kazaskie słowo żyrau (wymawiane tak, jak się pisze z akcentem na dyftongu au) jest quasi-synonimem wyrażenia akyn, które oznacza pewien gatunek poety. Żyrau ma jednak szersze znaczenie niż akyn. Akyn to poeta i pieśniarz zarazem, który w czasie śpiewu improwizuje, bierze udział w konkursach śpiewaków itp. Natomiast żyrau w takich konkursach nie bierze udziału. Wyrażenie żyrau złożone jest z rdzenia żyr- o znaczeniu ‘pieśń’ (analogiczny rdzeń jir o tym samym znaczeniu występuje w języku karaimskim) i sufiksu -au wskazującego na wykonawcę czynności, a więc w tym wypadku ‘śpiewaka’, ‘pieśniarza’. Żyrau jest twórcą pieśni, poematów, ballad. Powinien swoją pracę wykonywać niezwykle starannie i po mistrzowsku. Z tego też względu musi mieć piękny głos i doskonałe poczucie humoru oraz powinien posiadać wiedzę na temat historii własnego kraju.
Słowo w języku kazaskim nie tylko jest odmienne, ale również tworzy bogate pole słowotwórcze, por. przymiotnik żuraulyk, rzeczownik żyrauszy ‘śpiewak’. W języku polskim natomiast nie należy do rejestru ogólnego, nawet w języku specjalistów pojawia się dość rzadko, co już mogłoby kwalifikować je jako nieodmienne. Wprawdzie – jak zauważa nasz czytelnik – w jednej z edycji Złotej encyklopedii PWN – zostało ono odmienione, ale chyba wbrew zasadom języka polskiego. Wyrażenia zakończone na dyftongiczne -au albo się nie odmieniają (por. Nassau, Palau), albo paradygmat ich odmiany jest defektywny, ograniczony z reguły do liczby pojedynczej (przykłady typu „Wciąż przybywa nam Turnaów’’ brzmią dość dziwnie, a z punktu widzenia morfotaktyki – są nieuzasadnione) Z tego też powodu słowo żyrau należy traktować jako nieodmienne.
— Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
PS W Małym słowniku odmiany nazw własnych (IJP PAN/TMJP, Kraków 2002) w paradygmacie, gdzie Turnau jest przykładem, tzn. A.2.2.1f (s. 59), piszą: Turnauów.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
