To ciekawe

 
To ciekawe
Zebraliśmy tu różne ciekawostki językowe z niemal wszystkich dziedzin języka. W tym miejscu dowiesz się czegoś, co Cię z pewnością zainteresuje.
  • BUTONIERKA
    Butonierką niektórzy nazywają kieszonkę z przodu marynarki, dowody na to można znaleźć nawet w literaturze, por. „Jest tego tyle, że wystarczyłoby na uszycie krawata oraz dwu chustek do butonierki”
  • Być oczkiem w głowie
    Czyli: być ulubieńcem, przedmiotem starań i troski. Dbamy o oczy, są dla nas szczególnie cenne. Mamy je oczywiście w głowie, poza głową nas już raczej nie interesują.
  • Być solą w oku
    Czyli: przeszkadzać, być uciążliwie niewygodnym. Sól ziemi to najważniejsza, najbardziej potrzebna część ludzkości. Prawdziwa wąska elita. Najlepsi z najlepszych.
  • Być w siódmym niebie
    Czyli: czuć się szczęśliwym, czuć się błogo. Według żydowskiej, ale także i muzułmańskiej kosmografii nieb jest właśnie siedem, a ostatnie jest siedzibą Jehowy (ewentualnie Allacha).
  • CAPPUCCINO
    Cappuccino po włosku znaczy ‛kapucyn’, gdyż kolor tej kawy przypomina barwę kapucyńskich habitów.
  • CEDZIĆ
    Cedzić słowa, cedzić przez zęby itp. to przykłady licznych metafor dotyczących czynności mówienia, por. gęgać, grzmieć, drzeć gębę, mydlić oczy, piać z zachwytu, pleść trzy po trzy, rzucać słowa na wiatr, strzępić język i wiele innych.
  • CHAŁTURA
    Chałtury nie ma w pierwszym tomie Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (1958 r.), uwzględniono ją dopiero w późniejszym o 11 lat suplemencie.
  • CHATEŃKA
    Chateńka, chatka, chatynka – trzy zdrobnienia od jednego rzeczownika to wcale nie jest liczba rekordowa.
  • CHLEB
    Chleb – jedno z ważniejszych słów, a zarazem nazwa jednej z potrzebniejszych nam rzeczy. Etymologowie spierają się o jej pochodzenie.
  • Chłopiec do bicia
    Czyli: ktoś, na kogo można zwalić winę, a on nie zaprotestuje; taki ofiarny kozioł. W XVII wieku na angielskim dworze królewskim był to specjalny urząd – taki chłopiec był bity zamiast królewicza, gdy ten zawinił.
  • Choroba dyplomatyczna
    Czyli: udawana – po to, żeby czegoś nie musieć zrobić. Dyplomatom przypisuje się przebiegłą wykrętność, umiejętność unikania odpowiedzialności za słowa i czyny. Co ważniejsze,
  • CHROBRY
    Wśród archaizmów chrobry to słowo, które przeciętny Polak kojarzy chyba tylko z pocztem królów i książąt polskich. Drugim, obok Bolesława Chrobrego, władcą polskim, którego przydomek może być nieoczywisty, jest Władysław Laskonogi.
  • CHRZEST
    Chrzest to jedno z tych słów, o które polszczyzna wzbogaciła się wraz z przyjęciem chrztu, czyli chrześcijaństwa. Zapożyczyła je z języka czeskiego, podobnie jak np. kościół, mszę i ołtarz.
  • Cienko prząść
    Czyli: cierpieć biedę; także: ciężko chorować. Kiedy mamy mało przędziwa, przędziemy cienko. A gdzie cienko, tam się rwie. Słowo cienko odnosi się do spraw, sytuacji nie najlepszych.
  • Ciepłe kluchy
    Czyli: człowiek niemrawy, o słabej woli; niedorajda. Biblia mówi, że lepiej być zimnym albo gorącym, niż letnim. Te kluski pewnie lepsze byłyby gorące, ale większość woli ciepłe od zimnych.
  • CIEPŁO
    „Ciepło, ciepło...” – mówimy, aby naprowadzić kogoś na ślad rzeczy, której on szuka na naszych oczach. W tej zabawie ciepło znaczy ‛blisko’, a zimno znaczy ‛daleko’ i nie są to odpowiedniości przypadkowe, lecz uzasadnione np. ludzką percepcją tzw. ciepłych i zimnych barw.
  • CIERPIEĆ
    Cierpieć, czyli ‛znosić ból’, pochodzi od prasłowiańskiego czasownika o znaczeniu ‛być twardym, sztywnym, zdrętwiałym’, spokrewnionego z cierpnąć, które dziś żywe jest w podobnym znaczeniu. Punktem wyjścia dla cierpień – także psychicznych – jest więc w polszczyźnie bardzo konkretne doznanie fizyczne, które określamy jako mrowienie, por. ręka komuś cierpnie. Cierpliwy zaś to genetycznie ‛taki, który umie znosić ból lub inne przykrości’. Postawa ta, skądinąd zgodna z etyką chrześcijańską, jest na ogół wartościowana pozytywnie, o czym świadczą m.in. przysłowia, np. „Kto cierpliwy, ten szczęśliwy” (za Adalbergiem).
    Mirosław Bańko
  • Ciężkie czasy
    Czyli: okres kłopotów, niedostatku. Kiedy nam trudno, czujemy jakby ciężar. Co trudne, nazywamy coraz częściej ciężkim. Ciężko powiedzieć, dlaczego słowo trudno ustępuje słowu ciężki.
  • CMENTARZ
    Cmentarz etymologia ludowa wyprowadza od smętku, czyli smutku; w myśl tej hipotezy pierwotnym znaczeniem cmentarza byłoby ‛miejsce, gdzie ludzie się smęcą (smucą)’.
  • COCKTAIL
    Łatwo zgubić literkę k w słowie cocktail, w polskim internecie są na to dwa miliony przykładów, niektóre nawet w nazwach firm i w adresach internetowych. Jak wiadomo, błąd wielokrotnie powtarzany przestaje być błędem, ale w sprawach pisowni ostatnią instancją są słowniki, zwłaszcza ortograficzne, a te pisowni coctail nie przewidują.
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego