To ciekawe

 
To ciekawe
Zebraliśmy tu różne ciekawostki językowe z niemal wszystkich dziedzin języka. W tym miejscu dowiesz się czegoś, co Cię z pewnością zainteresuje.
  • DEMAGOG
    to człowiek, który dla zdobycia zwolenników lub dla przekonania słuchaczy używa haseł i argumentów nieetycznych; który posługuje się pochlebstwem, kłamstwem, obietnicami bez pokrycia.
  • DEMENTOWAĆ
    czyli zaprzeczać jakiejś informacji, prostować, odwoływać. Zwykle dementuje się publicznie informacje podane wcześniej także publicznie.
  • DESU
    Desu, obocznie dessous, a potocznie desusy oznaczono w tym słowniku jako słowa żartobliwe. W czym się może przejawiać żartobliwe użycie słowa?
  • DESYGNOWAĆ
    czyli powoływać na stanowisko, mianować. Desygnowanie ma charakter oficjalny i dotyczy ważnych urzędów (ministra, prezesa).
  • DESZCZ
    Laicy czasem pytają językoznawców, jaki jest mianownik od dżdżu, być może w oczekiwaniu, że usłyszą dżdż.
  • Dlaczego Kraków to Kraków?
    Różne są opinie na temat pochodzenia tej nazwy. Aleksander Brückner w Słowniku etymologicznym języka polskiego (Wiedza Powszechna, Warszawa 1989) wywodzi ją od kraka, czyli kruka.
  • DOCIEPLIĆ
    Docieplić, docisnąć, docucić... – cechą charakterystyczną polskiego słowotwórstwa jest łatwość tworzenia czasowników przedrostkowych. W słownikach tworzą one długie serie i sprawiają, że niektóre litery, zwłaszcza P i W, zdają się nie mieć końca.
  • DOKŁADNIE
    Zwroty Dokładnie!, Dokładnie tak! są oceniane krytycznie, słowniki poprawnej polszczyzny radzą je zastępować czymś innym. Wybór jest duży, np. Właśnie!, Właśnie tak!, Ależ tak!, Otóż to!
  • Dostać szkołę
    Czyli: doświadczyć trudności, być poddanym ciężkiej próbie. Szkoła to albo budynek, albo pewien cykl kształcenia. Tę pierwszą rzadko się daje i dostaje,
  • DO SYTA
    Do syta to pozostałość dawnej rzeczownikowej odmiany przymiotnika syt.
  • Drugie dno
    Czyli: znaczenie ukryte, podtekst. Mówiąc, że czyjaś wypowiedź lub w ogóle jakaś sprawa ma drugie dno, pokazujemy w pewien sposób głębię tej sprawy – i własną też.
  • Dwa grzyby w barszcz
    Czyli: dwie rzeczy, gdy potrzeba jednej. Jeden grzyb ma wystarczyć, niekiedy to powiedzenie rozbudowywano o zapowiedź niestrawności.
  • Dwoić się i troić
    Czyli: być niezwykle aktywnym i ruchliwym. Samo dwoić się okazuje się za słabe, a przy tym odnosi się czasem do figlów świadomości; troić się daje poczucie ominięcia ważnego etapu poprzedniego, czyli właśnie dwojenia.
  • DYWIZ
    Dywiz to inna nazwa łącznika, czyli znaku, który występuje np. w słowie esy-floresy.
  • Dziesiąta woda po kisielu
    Czyli: krewny, ale daleki. Ta woda może być dziesiąta, dziewiąta albo zgoła piąta. U Mickiewicza jest ona dziesiąta, ale nie po, lecz na kisielu.
  • DZIEWKA
    W staropolszczyźnie dziewka znaczyło ‛dziewczyna’, a także ‛córka’ lub ‛służąca’. Jeszcze Mickiewicz w Grażynie pisał (z czego dziś gimnazjaliści się śmieją): „Oboje: dziewki i matrony wdzięki / Na jednym licu zespoliła cudnie”.
  • DŻDŻOWNICA
    Słowo dżdżownica pochodzi od prasłowiańskiego deżdż ‛deszcz’, nie pozostawia więc wątpliwości, że stworzenia te nazwano w związku z ich masowym pojawianiem się po deszczu.
  • EKLEKTYCZNY
    czyli tworzący połączenie niespójne, łączący rzeczy (poglądy, pojęcia, pomysły) nie pasujące do siebie. Styl eklektyczny to w ogóle nie styl, lecz łączenie elementów różnych stylów.
  • EKLERKA
    Słowo eklerka powstało od rzeczownika ekler, zapożyczonego z francuskiego éclair, co znaczy ‛błyskawica’. W użyciu jest także forma eklerek, ale żeńska eklerka lepiej pasuje do
  • EMBARGO
    czyli zakaz przywożenia towarów do jakiegoś państwa. Nakładanie embarga ma często charakter kary (dla tego państwa). Ostatnio często mówi się o embargu jako o zakazie rozpowszechniania jakiejś wypowiedzi, wywiadu, wiadomości — do określonego czasu. W końcu informacja jest jednym z cenniejszych towarów.
    Jerzy Bralczyk
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego