To ciekawe

Cierpieć, czyli ‛znosić ból’, pochodzi od prasłowiańskiego czasownika o znaczeniu ‛być twardym, sztywnym, zdrętwiałym’, spokrewnionego z cierpnąć, które dziś żywe jest w podobnym znaczeniu. Punktem wyjścia dla cierpień – także psychicznych – jest więc w polszczyźnie bardzo konkretne doznanie fizyczne, które określamy jako mrowienie, por. ręka komuś cierpnie. Cierpliwy zaś to genetycznie ‛taki, który umie znosić ból lub inne przykrości’. Postawa ta, skądinąd zgodna z etyką chrześcijańską, jest na ogół wartościowana pozytywnie, o czym świadczą m.in. przysłowia, np. „Kto cierpliwy, ten szczęśliwy” (za Adalbergiem).

Czyli: okres kłopotów, niedostatku. Kiedy nam trudno, czujemy jakby ciężar. Co trudne, nazywamy coraz częściej ciężkim. Ciężko powiedzieć, dlaczego słowo trudno ustępuje słowu ciężki.

Cmentarz etymologia ludowa wyprowadza od smętku, czyli smutku; w myśl tej hipotezy pierwotnym znaczeniem cmentarza byłoby ‛miejsce, gdzie ludzie się smęcą (smucą)’.

Łatwo zgubić literkę k w słowie cocktail, w polskim internecie są na to dwa miliony przykładów, niektóre nawet w nazwach firm i w adresach internetowych. Jak wiadomo, błąd wielokrotnie powtarzany przestaje być błędem, ale w sprawach pisowni ostatnią instancją są słowniki, zwłaszcza ortograficzne, a te pisowni coctail nie przewidują.

Kowboj, a jeszcze bardziej cowboy, dowodzą, że atrakcyjność słowa wzrasta, gdy się go nie rozumie. Etymologiczne znaczenie cowboya to przecież ‛chłopak do krów’, w polszczyźnie przybliżonym odpowiednikiem tego słowa jest pastuch.

Dla niespecjalisty nazwy chmur są jak nazwy dinozaurów – groźne przez samo swoje brzmienie. Laik więc może domniemywać, że cirrostratus przyniesie więcej deszczu niż cirrus (niesłusznie, gdyż żadna z tych chmur nie jest deszczowa) lub że cumulonimbus prędzej spowoduje burzę niż cumulus (słusznie, cumulonimbus wróży gwałtowny deszcz, a nawet burzę). Nie musimy jednak polegać na tak wątłych przesłankach, jak długość słowa (im dłuższe, tym desygnat większy i groźniejszy). Od czegóż są encyklopedie i słowniki!

Czajnik pochodzi od rosyjskiego czaj, a to słowo zostało zapożyczone z języka chińskiego za pośrednictwem innych języków Azji.

Czyli: coś, czego zrozumieć nie sposób. Zwykle skromnie przyznajemy, że to, co dla nas niezrozumiałe, inni zrozumieć mogą – i mówimy: to dla mnie czarna magia.

Czyli: nieoczekiwany zwycięzca. Pierwszy użył tego określenia Beniamin Disraeli, w odniesieniu do wyścigów konnych. Potem tę metaforę stosowano w sytuacjach politycznych, także w sportowych.

Dwojako bywa wyjaśniana geneza zwrotu czeski błąd. Jedni przyjmują prostolinijnie, że gdy Polacy zamienią przypadkiem kolejność liter i zamiast np. grat napiszą grta, to powstające słowa przypominają wyglądem czeskie.

Czyli: sytuacja, w której nie wiadomo, o co chodzi. W latach sześćdziesiątych minionego stulecia popularne było czeskie kino, które czasem w swojej awangardowości stawiało wysokie wymagania odbiorcom.

Czyli: wiedzieć, o co chodzi; wyczuwać sprawę, atmosferę. Blues klasyczny to specyficzny gatunek pieśni niewolników murzyńskich, z pytaniami i odpowiedziami, z charakterystycznymi „nutami bluesowymi”.

Czyli: mieć skłonność, pociąg do kogoś na tle erotycznym. Czucie wiąże się z uczuciami, naszym emocjonalnym stosunkiem do kogoś lub czegoś, ale także z konkretnym zmysłem powonienia, który raczej prowadzi wrażenie od czegoś do nas.

Czyli: przewidywać niebezpieczeństwo, czyjeś złe zamiary. Ktoś, kto czuje, co się święci (ten święty czasownik też zwiastuje coś niedobrego), może tego uniknąć.

Czyli: odbierać informacje ukryte, nie podane wprost. W wierszach, linijkach tekstu, zawarty jest komunikat, który każdy umiejący czytać potrafi przeczytać, a umiejący posługiwać się rozumem – zrozumieć.

Czyli: odmówić ręki konkurentowi do niej. Można dawać też czerninę, inaczej czarną polewkę, można dawać kosza. Ważne, by się dawało właśnie kosza i arbuza, a nie kosz czy arbuz.

Czyli: okazywać swój stan wewnętrzny – przekonania, emocje, wrażenia. Dajemy wyraz, wyrażając coś, nie tylko wyrazami.

to dyskusja, obrady, publiczne omawianie problemów. W debacie, nawet parlamentarnej, często nie brak słów ostrych — to cecha gorących dyskusji.

to przeciwieństwo inflacji. Inflacja, z którą jesteśmy bardziej oswojeni, to nadmiar pieniędzy na rynku — w stosunku do towarów.

Aby poprawnie używać słowa deka (nie deko!), można brać przykład z kaczki dziwaczki, tytułowej bohaterki wiersza J. Brzechwy: „Tuż obok była apteka: Poproszę mleka pięć deka”.