Zacznijmy od wyjaśnienia pojęcia użytego w tytule niniejszej porady, ponieważ nie dla wszystkich osób korzystających z naszej Poradni może on być jasny. Otóż osobatywy to wyrażenia niewskazujące płci osoby, o której się mówi. Składają się z rzeczownika osoba oraz przymiotnika (tzw. osobatyw przymiotnikowy) bądź imiesłowu przymiotnikowego (tzw. osobatyw imiesłowowy), por. np. osoba kandydująca (zamiast: kandydatka i/lub kandydat), osoba nauczycielska (zamiast: nauczycielka i/lub nauczyciel), osoba partnerska (zamiast: partnerka i/lub partner), osoba sprzątająca (zamiast: sprzątaczka i/lub sprzątacz), osoba studencka/studiująca (zamiast: studentka i/lub student).

Osobatywy są częścią komunikacji inkluzywnej (niewykluczającej). Nadają się do opisu grup czy też pojedynczych osób, których płci nie znamy. Mogą służyć jako formy adresatywne w korespondencji, por. np. Drogie Osoby Studiujące! (sformułowanie: Drogie Studentki, Drodzy Studenci! wyklucza osoby, które nie identyfikują się ani z formami męskimi, ani żeńskimi). Formy takie są już spotykane w różnych typach piśmiennictwa, w tym również w książkach fachowych, por. np.

• Równie ważna rzecz dla ciebie, droga osobo, która właśnie wyłożyła twardą gotówkę na zakup książki o pisaniu: w serialach królami są scenarzyści (J. Nash, Save the Cat pisze seriale, tłum. A. Kruk, Warszawa 2023).

Dotychczas wśród osób działających na rzecz równouprawnienia i promujących formy neutralne płciowo (tzw. neutratywy) istniała zgoda co do „normatywności” rzeczownika osoba jako członu tworzącego osobatywy. Uznawano, że wyraz osoba – choć gramatycznie żeński – może opisywać każdego bez względu na płeć.

Jeśli dobrze rozumiem osobę piszącą do Poradni, jej zdaniem należałoby pójść nieco dalej i uczynić z omawianego tu rzeczownika – na drodze neologizacji – neuratyw, czyli formę w rodzaju nijakim: (to) osobo, która łączyłaby się w związku zgody z określeniami przymiotnikowymi i imiesłowowymi także w rodzaju nijakim (np. osobo nauczycielskie, osobo sprzątające). Czy taki proces jest możliwy? Rzecz jasna tak, podobnie jak powstają inne formy neutralne typu: człończe, rzecznicze czy projektantum. Należy jednak zauważyć, że te i inne neutratywy przekształcają obecnie funkcjonujące diady (nazwy męskie – nazwy żeńskie) w triady (nazwy męskie – nazwy żeńskie – nazwy neutralne), por. np. aktywista – aktywistka – aktywiszcze, koordynator – koordynatorka – koordynatorze, stylista – stylistka – stylistum. Tymczasem rzeczownik osoba – choć żeński – obejmuje swym zasięgiem przedstawicieli wszystkich płci. Mężczyźni nie zgłosili dotąd zastrzeżeń co do tego, że czują się wykluczeni z zakresu wskazywanego przez formalnie żeński rzeczownik osoba. Można zatem domniemywać, że w wypadku niektórych wyrazów – w tym rzeczownika osoba – ich rodzaj gramatyczny nie musi oznaczać nacechowania płciowego. Innym przykładem na poparcie tej tezy może być słowo rodzic, które – choć gramatycznie rodzaju męskiego – jest neutralne w odróżnieniu od nacechowanych płciowo rzeczowników ojciec i matka.

Ostateczne rozstrzygnięcia nie należą jednak do językoznawców. To rodzimi użytkownicy polszczyzny zadecydują finalnie, które formy się przyjmą w języku, a które nie. O formach neutralnych można również przeczytać w poradzie pt. Neutratywy.