niejedyny

niejedyny

21.12.2021
21.12.2021

Szanowni Językoznawcy,


chcę zapytać o pisownię "nie" ze słowem "jedyny". Z jednej strony w Waszym słowniku ortograficznym jest zapis razem - niejedyny. Z drugiej w Poradni jest porada "To nie jedyne inspiracje", gdzie za poprawny został uznany zapis rozłączny. I nie bardzo zrozumiałam, czemu raz razem, a raz osobno, pomijając przypadek "nie jedyny, lecz jeden z wielu", gdzie faktycznie powinna być pisownia rozłączna. I kiedy jeszcze?


Pozdrawiam,

Anna

Wyraz jedyny jest zasadniczo przymiotnikiem, a partykułę przeczącą nie z przymiotnikami piszemy łącznie. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy partykuła nie jest nie tylko zaprzeczeniem tego przymiotnika (podobnie jak i każdego innego), lecz także wprowadza przeciwstawienie, por. np.


niejedyny, ale: nie jedyny, lecz jeden z wielu

niedobry, ale: nie dobry, lecz wprost idealny


Tymczasem w swojej poradzie z 2005 r. prof. M. Bańko omawia przypadek, w którym partykuła nie nie stanowi zaprzeczenia samego przymiotnika, lecz całej konstrukcji opartej na rzeczowniku, użytym w funkcji orzecznika. W takich sytuacjach partykułę nie jako wykładnik zaprzeczenia piszemy rozdzielnie przed tego rodzaju rzeczownikami, por. np.


Nie sztuka gniewać się (= Nie jest sztuką gniewać się)


Można sobie wyobrazić konstrukcje mocno kolokwialne, w których taki rzeczownik w funkcji orzecznika jest określany przez przydawkę przymiotnikową, która poprzedza tenże rzeczownik. W takiej sytuacji partykuła nie stanowi negację całego wyrażenia opartego na rzeczowniku, a nie tylko negację przymiotnika. Czy w takim wypadku obowiązuje pisownia łączna, czy rozdzielna partykuły nie? Normy ortograficzne nie rozstrzygają tej kwestii jednoznacznie. W opinii prof. M. Bańki właściwsza byłaby pisownia rozdzielna, por.


To nie jedyne inspiracje (= To nie są jedyne inspiracje)

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego