Czy wyraz łaciński Lex w deklinacji należy traktować tak samo jak inne skrótowce, w których pisowni występuje litera x, czy też można go potraktować jak wyraz obcy? Co wówczas z odmianą przez przypadki? Czy jako nazwa własna Lex podlega innym zasadom deklinacji?

Szanowni Państwo
Czy słowa: kalumnia, zakalec, kałuża, kał, kaleka, niepokalana, zakała i kilka innych mają coś ze sobą wspólnego? Czy z łacińskim powiedzeniem: dura lex, et lex mają związek słowa: durny, duraluminium, dur brzuszny?
Serdecznie pozdrawiam
Antoni Posiadała
Radom

Homo sapiens, verbum nobile (i wiele innych wyrażeń łac.) opatrzono w słowniku kwalifikatorem ndm. Czy można (obocznie) odmieniać je wg deklinacji łacińskiej? Zdarza się tak usłyszeć od osób znających łacinę i ma to duży urok. Z kolei takie podejście bez znajomości łaciny nastręcza kłopotów, bo trudno znaleźć zasady tej odmiany. Może jakaś przyszła publikacja PWN dotycząca języka polskiego, nie będąca stricte podręcznikiem do łaciny, uzupełni ten niedobór? Czy taki pomysł ma sens i szanse realizacji?

Czy czasownik oświadczyć jest przechodni? Wikipedia podaje go na liście czasowników przechodnich, ale trudno znaleźć zdanie, w którym miałby on dopełnienie bliższe albo ewentualnie użyć go w stronie biernej.

W rozmaitych korpusach najczęściej pojawia się składnia oświadczył, że. A zatem jak jest z przechodniością tego czasownika?

Chciałbym zapytać o pewne niekonsekwencje pojawiające się w waszych odpowiedziach dotyczących odmiany nazwisk zakończonych na -x. W odpowiedzi zatytułowanej Cezex… czytamy: „Po drugie zaś, inne słowa zakończone literą x, w szczególności nazwiska, nadal trzeba odmieniać po staremu, np. Rex, Rexa, Rexowi, Rexem, ale Reksie (przykład przytoczony w komunikatach Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, nr 2 z 2001 roku)”. Natomiast w odpowiedzi Lex Pani K. Sobolewska radzi odmieniać nazwisko Hendrix – Hendriksa. Jak więc należy odmieniać nazwiska zakończone na -x?

Moja wątpliwość dotyczy środków (w domyśle – zapobiegawczych). Czy takie środki mogą być wykonane? Intuicja moja bardzo protestuje przeciwko takiemu zestawieniu. Wyszukiwarka Google zdaje się uzasadniać moją wątpliwość – dla wyrażenia wykonaćśrodki ma 436 rekordów, które albo odsyłają do środków czystości (Możemy samodzielnie wykonać środki czystości przeznaczone do dbania…), albo wskazują na przypadkowe sąsiedztwo interesującego mnie rzeczownika z czasownikiem wykonać, np. na styku dwóch różnych zdań (Aby to zadanie wykonać, środki owe muszą mieć...).

Wśród wyników pojawia się też kontekst pokrewny omawianemu wyżej. Ale jako takiej konstrukcji bynajmniej nie broni, zwłaszcza że wygląda na tłumaczenie (i jego kopie) urzędowego tekstu prosto z Brukseli (źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:22009A0515(02)):

Środki zaradcze w przypadku niewykonania
pomagają mu w wykonaniu takich środków zaradczych
nie można przeszkodzić w wykonaniu środków zaradczych
mogą wykonać środki zaradcze określone w artykule IX ustęp 1, przy czym mogą wykonać te środki tylko zgodnie z treścią upoważnienia.

Mirosław Bańko w Słowniku dobrego stylu wśród czasowników „lubiących się” z rzeczownikiem środki wymienia m.in. dysponować, korzystać(z jakichś ś.),posługiwać się (jakimiś ś.),sięgać (po jakieś ś.), stosować (jakieś ś.), używać (jakichś ś.), wykorzystywać (jakieś ś.). Niestety, w wykazie tym czasownik wykonać nie występuje.

W związku z powyższym konstrukcję wykonać środki zapobiegawcze należy traktować jako błąd językowy, jako neosemantyzm czy może jako termin prawniczy?

Jaka jest różnica w znaczeniu słów monetarny i walutowy? Czy polityka monetarna to to samo co polityka walutowa?

Z wyrazami szacunku
Dorota

W Słowniku PWN znajduje się słowo plebiscitum. Brak jest jednak odmiany. Czy to słowo się odmienia, np. tak jak referendum? Bardzo dziękuję, życząc szczęśliwego 2024 roku!