W NSPP i WSPP pod hasłem deprecjacja odnotowano: „Deprecjacja kogoś, czegoś”, pod hasłem deprecjonować – że „ktoś deprecjonuje coś (nie: kogoś)”. Skąd taka niespójność i dlaczego nie można deprecjonować kogoś? W korpusie są nieliczne poświadczenia zwrotów deprecjonować kobiety i deprecjonować ludzi, w poradni PWN czytamy zaś, że „rodzaj żeński dodatkowo deprecjonuje mężczyznę”, a „użycie formy gwarowej nie deprecjonuje mówiącego”. Więc jak to właściwie jest?

Wprawdzie bardzo stary nie jestem (nieco ponad 30 lat), więc może zabrzmieć to trochę dziwnie, ale w czasach mojej młodości nie było niczego złego w określeniu Murzyn. Obecnie poprawność polityczna każe mówić Afroamerykanin lub osoba czarnoskóra, a Murzyn stał się określeniem obraźliwym.

Proszę wyjaśnić genezę Murzyna, a także dlaczego obecnie to określenie jest „na cenzurowanym”, z czego wynika ta zmiana jego postrzegania.

Kilka razy była już mowa o pewnych formach w postaci mianowników liczby mnogiej rzeczowników męskoosobowych w formie niemęskoosobowej, które nacechowane negatywnie miały podkreślać nienawiść do opisywanego kogoś.
Mój problem odnosi się do jednego konkretnego rzeczownika: człowiek. Ponoć wspomniana wyżej forma tego słowa brzmiałaby ludzie, np. te głupie ludzie. Czy możliwy jest drugi wariant – człowieki, np. te głupie człowieki?
Pozdrawiam

Nauczono mnie, że jest czymś głęboko niestosownym mówić o zwierzęciu: umarło – jest tak niezależnie od tego, czy było nam ono w jakiś sposób bliskie. Zdaję sobie sprawę z rozmaitych użyć przenośnych wspomnianego czasownika, zwłaszcza w połączeniu z rzeczownikami abstrakcyjnymi, ale jak sądzę, w znaczeniu podstawowym umrzeć może tylko człowiek. W odniesieniu do zwierząt naturalne i zupełnie neutralne wydaje mi się słowo zdechnąć. Czy podzielają Państwo ten punkt widzenia?

Czy zwracanie się do basów w chórze per basowie to duży błąd? Muszę przyznać, że końcówka -owie brzmi elegancko i dowartościowująco w stosunku do formy basy, jednak słownik podaje tylko tę ostatnią. Zastanawiam się też nad rozróżnieniem między formą tenory a tenorzy. Jak powinniśmy ich używać? Intuicja mówi mi, że tenorzy odnosi się do wielu solistów, podczas gdy w kontekście całego głosu w chórze powiemy raczej: Tenory powinny popracować nad swoją partią.

Ciekawi mnie historia bardzo obraźliwego słowa czarnuch. Zastanawiam się, kiedy weszło ono do polskiego słownika. Jestem tłumaczem, problem polega na tłumaczeniu słowa nigger. Chodzi o tekst, który powstał pod koniec XIX wieku. W owym czasie słowo nigger nie miało tak negatywnych konotacji jak dziś. Obecnie najczęściej słowo nigger tłumaczy się jako czarnuch, aczkolwiek nie wydaje się, aby słowo czarnuch było używane pod koniec XIX wieku w Polsce.
Dziękuję.

Szanowni Państwo,

ostatnio trafiłem na estońskie przysłowie: laps räägib siis, kui kana pissib. W dosłownym tłumaczeniu brzmi ono „dziecko mówi, gdy kura sika”, a oznacza mniej więcej to samo, co nasze Dzieci i ryby głosu nie mają. Od razu skojarzyło mi się to z dosadnym bon motem Piłsudskiego: Wam kury sz… prowadzać, a nie politykę robić, który dotychczas postrzegałem jako wyraz kreatywności marszałka. Czy może mieć on jednak jakieś analogiczne źródła we frazeologii np. Wileńszczyzny?

Znalazłem w sieci taką opinię: „Czy etycy i poloniści wystąpią o zmianę słowa inwalida na bardziej przyjazne, bowiem to oznacza człowieka nieważnego?”. Przyznam, że mocno się zdumiałem. Podobno niektórzy fryzjerzy wolą mówić o sobie styliści fryzur, bo fryzjer to według nich zbyt pospolite określenie, ale czy słowo inwalida rzeczywiście jest „nieprzyjazne” albo np. poniżające? Przecież od dawna jest to określenie osoby niepełnosprawnej – chyba w pełni neutralne i powszechnie akceptowalne.

Szanowni Państwo,
chciałabym spytać o słowo dzicy w odniesieniu do członków plemion istniejących współcześnie. Czy jest to pejoratywne określenie? Czy powinniśmy je zastępować, by nie deprecjonować osób, o których mówimy?

Z wyrazami szacunku
Urszula Swetkowicz

Dzień dobry,

chciałbym się dowiedzieć, co może dokładnie znaczyć słowo grdul? Wiem, że przed wojną uważano to słowo za obelżywe.

Pozdrawiam