tendencja
  • lok w dopełniaczu
    22.09.2011
    22.09.2011
    Jak powinien brzmieć dopełniacz lp od rzeczownika „lok"? Słowniki nie dają na to pytanie zgodnej odpowiedzi. Czy oznacza to wariantywność końcówek? Można mówić tu o jakiejś tendencji?
  • lub i albo
    24.06.2003
    24.06.2003
    Lub/i – czy ta forma jest poprawna? Spotkałem się w Wiedzy i Życiu z opinią, że spójnik lub zawiera w sobie jednocześnie albo oraz i. Tzn. (lub = albo + i). Przykładowo, mówiąc: „Do sklepu pójdę ja albo ty”, mogę mieć na myśli następujące możliwości:
    1. Do sklepu pójdę tylko ja,
    2. Do sklepu pójdziesz tylko ty.
    Natomiast mówiąc: „Do sklepu pójdę ja lub ty”, biorę pod uwagę, że:
    1. Do sklepu pójdę tylko ja,
    2. Do sklepu pójdziesz tylko ty,
    3. Do sklepu pójdziemy obaj, ty i ja.
    W tym świetle używanie formy lub/i byłoby błędne, gdyż wystarczy samo lub zawierające już w sobie i.
    Jeśli mam rację, to nie mogę też powiedzieć: „Przeżyję lub umrę”, bo to wyrażenie zawiera, zgodnie z proponowanym przeze mnie znaczeniem lub, możliwość przeżycia i śmierci jednocześnie, a to niemożliwe. Czy mam rację? Czy myślę poprawnie?
    Jeśli zaś się mylę, to proszę mi wyjaśnić, czym różni się słowo lub od albo? Czy jest różnica semantyczna?
  • Maria czy Maryja?

    14.04.2022
    18.03.2005

    Czy kościół NMP to kościół Najświętszej Marii Panny, czy Maryi Panny? Często spotyka się pierwszą formę, a mnie się wydaje, że w odniesieniu do Matki Boskiej powinno się używać dawniejszej formy imienia – Maryja.

  • meszuge
    1.02.2013
    1.02.2013
    Szanowni Państwo!
    Meszuge – czy się odmienia? Jest to określenie z jidysz ('wariat, szaleniec'), ale i pseudonim polskiego pisarza (jest w Wikipedii) oraz tytuł książki Singera. Czy ma to jakieś znaczenie? W każdym razie: „Widziałem meszuge, Meszuge” czy meszugego, Meszugego? A może jeszcze inaczej?
    Z poważaniem – Cain
  • Michaił czy Michał Bułhakow
    12.03.2002
    12.03.2002
    "Słownik nazw własnych” J. Grzeni oraz „Nowy słownik ortograficzny PWN” pod red. E. Polańskiego podają, kiedy polszczymy imię osoby narodowości innej niż polska. Zgodnie z tymi zasadami w obydwu wymienionych źródłach w części słownikowej można znaleźć Michaiła Bułhakowa. Tymczasem Bułhakow pojawił się jako Michał (spolszczony) w książkach wydanych przez: Czytelnika, Ossolineum, PIW, Znak, Wydawnictwo Dolnośląskie, Luk, MUZĘ SA i jeszcze kilka innych, mniej znanych. Nie są to oczywiście wszystkie przypadki, a i wydawnictwa nie muszą być jakoś szczególnie przywiązane do danej formy. To samo Wydawnictwo Dolnośląskie, które wydało „Mistrza i Małgorzatę” Michała, dziś wydaje książkę o Michaile. Niemniej na mój osąd forma Michał jest częstsza, co dodatkowo mogę podeprzeć wyliczeniami z mojej półki: 14 książek Michała (albo o Michale), i tylko jedna Michaiła.
    Wspomniałem na początku o zasadach polszczenia imienia – pisownia Michał mogłaby nie być z nimi sprzeczna, jeśliby zaliczyć Bułhakowa do grona wybranych przypadków, jedną z zasad jest bowiem szczególne traktowanie wybranych osób. Może źródła poprawnościowe również powinny Bułhakowa do nich zaliczyć?
    J.B.
  • mieć obcyk
    27.10.2004
    27.10.2004
    Używam zwrotu mieć obcyk oznaczającego 'być w czymś biegłym'. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego są odpowiadające temu znaczeniu hasła obcykać się oraz obcykany, samego obcyku jednak nie znalazłem ani w USJP, ani w innych słownikach (w tym w kilku dotyczących polszczyzny potocznej i slangu). Co więcej, Google znajdują tylko 3 miejsca (!!!) z wyrazem obcyk. Chciałem spytać, czy rzeczywiście jest to aż tak nieznany zwrot.
  • mieszać się – w co czy do czego?
    11.12.2014
    11.12.2014
    Dzień dobry,
    interesuje mnie informacja, które z wyrażeń jest poprawne: nie mieszał się do polityki czy nie mieszał się w politykę, a może oba? W prasie różnie się pojawia, ale jak jest z poprawnością? Będę wdzięczna za odpowiedź.
  • Miękczący wpływ dawnych samogłosek

    16.01.2021
    16.01.2021

    W podręcznikach do gramatyki historycznej można znaleźć informację, że w języku polskim wskutek wokalizacji jerów przednich powstała samogłoska ‘e (zmiękczająca poprzedzającą spółgłoskę). Dlaczego więc z prasłowiańskich słów z jerem przednim w pozycji mocnej: *lьnъ, *lьvъ, *ocьtъ, *tьstь mamy współcześnie w polszczyźnie formy: len (zamiast lien), lew (zamiast liew), ocet (zamiast ociet), teść (zamiast cieść)? Pozdrawiam.

  • mięs czy miąs?
    7.09.2005
    7.09.2005
    Witam po przerwie wakacyjnej. Moje pytanie dotyczy dopełniacza liczby mnogiej rzeczownika mięso; w szkole uczono mnie formy mięs, pojawia się ona we współczesnych książkach, odnotowują ją jako jedyną nowe słowniki języka polskiego. Ja natomiast zdecydowanie bardziej przekonany jestem do formy miąs, którą zamieszcza jeszcze Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. Czy mogę zatem w XXI wieku pisać i mówić miąs bez narażania się na zarzut archaizacji języka?
  • mimo tego, że…
    17.01.2009
    17.01.2009
    Jest w użyciu – często to słyszę – konstrukcja mimo tego, że… Czy tak jest dobrze, czy nie powinno być mimo to, że…? A może i tak, i tak jest poprawnie? W słownikach można przeczytać o mimo to jako o wyjątku od zasady, że mimo rządzi dopełniaczem. Nie ma natomiast niczego o mimo tego, że… Skoro słowniki jako poprawne wymieniają zestawienia: i mimo to, a mimo to, ale mimo to…, wydaje mi się, że poprawne powinno być tylko mimo to, że…
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego