Szanowni Państwo,
Zastanawia mnie od jakiegoś czasu, czy poprawna jest odmiana słowa klaster, podawana przez słowniki PWN. W słowniku ortograficznym oraz w słowniku języka polskiego znalazłam klaster, klastera, klastery. Jednocześnie słownik języka polskiego podaje wyłącznie muzyczne znaczenie tego słowa. Tymczasem klaster oznacza jeszcze coś innego: w informatyce klaster to zespół serwerów (komputerów), połączonych w celu podniesienia niezawodności lub wydajności (ang. cluster).
Nie wiem, jaki jest uzus w muzykologii; w informatyce odmienia się klaster, klastra, klastry, tak jak plaster, plastra, plastry czy wichajster, wichajstra, wichajstry. Czy odmiana klaster, klastra, klastry jest dopuszczalna?

Pozdrawiam,
Marta Bartnicka (IBM Polska, Translation Services Center)

Chciałbym zapytać o kwestię poprawności słowa klatkaż (w znaczeniu 'ilość klatek na sekundę', np. w kamerze). Odruchowo klasyfikowałem to słowo do grupy takich wyrazów jak metraż albo tonaż, ale mój znajomy zwrócił uwagę na fakt, że te ostatnie słowa pochodzą z języka francuskiego, czego o klatkażu powiedzieć nie można. Czy w takim razie można uznać to słowo za poprawne?

Dlaczego nie ma w słownikach bardzo popularnego wśród posiadaczy samochodów słowa klema? To, że wyraz jest pochodzenia obcego lub ma polski odpowiednik, niezbyt mnie przekonuje – wszak znaleźć można w słowniku karburator (praktycznie nieużywane) lub dyferencjał – też z branży motoryzacyjnej.

Bardzo proszę o odpowiedź, jak należy odmieniać nazwę serbskiego miasta Kragujevac. W jednym ze słowników znaleźliśmy formy Kragujevaca, Kragujewacem, w innym Kragujewac, Kragujewca. Z góry dziękuję za pomoc.

Proszę o szersze opisanie pod kątem etymologicznym znaczenia wyrażenia być winnym czegoś.

Dziękuję.

Dzień dobry,

czy sformułowanie „kurs szkoleniowy” jest poprawne? W sieci takie sformułowanie występuje blisko 20 tys. razy. Wydaje mi się jednak, że „kurs” i „szkolenie” są wyrazami bliskoznacznymi, więc przytoczone sformułowanie jest pleonazmem. Jak jest w rzeczywistości?

Szanowni Państwo,

chciałbym się odnieść do porady „LaTeX” (https://sjp.pwn.pl/szukaj/latex.html). Słowo to używane jest głównie przez matematyków. Matematycy zaś mówią tylko [latech]. Alfabet grecki jest akurat mocno zakorzeniony w języku tej dyscypliny, a sama litera chi występuje choćby w statystyce: test chi-kwadrat.

Rozumiem, że z językoznawczego punktu widzenia wymowa [lateks] też jest poprawna, ale odradzałbym ją komuś, kto ma styczność z tym środowiskiem. Może to zostać odebrane jako przejaw dyletanctwa.

Z poważaniem

Czytelnik

Chciałem uzupełnić poradę https://sjp.pwn.pl/szukaj/latex.html informacją, że autorzy tego programu – jak i wcześniejszego programu, a w zasadzie języka zapisu dokumentów, zwanego TEX (przy czym E zapisywane było w rejestrze dolnym), którego ten program jest modyfikacją – wyraźnie zaznaczali zawsze, że jedyną poprawną wymową jest [latech] (niepoprawna jest też wymowa [lejtech]), ale po polsku może to być TYLKO [latech], nie [lateks], bo lateks to coś zupełnie innego (zob. https://pl.wikipedia.org/wiki/LaTeX i https://pl.wikipedia.org/wiki/Lateks).

Podobnie mieliśmy wcześniej problem z programem ChiWriter, który polscy użytkownicy z uporem nazywali [czi-rajterem], pomimo że jego autor, notabene Niemiec, zawsze zaznaczał, że ma być czytane [kaj], bo takie jest jego imię (Kay Horstmann) i zarazem tak po angielsku czyta się grecką literę chi (X) – z tego ostatniego względu po polsku można by czytać [chi-rajter] ale nigdy [czi-rajter].

Poza tym nie wiem, dlaczego Pani uważa, że nazwy programów nie są nazwami własnymi. Czy dlatego, że każdy taki program może istnieć w setkach czy tysiącach egzemplarzy jak egzemplarze samochodów marki „ford”? Chyba byłaby to fałszywa analogia. Oprogramowanie jest wynikiem aktu twórczego, jak książka, więc jego nazwa jest czymś bardziej analogicznym do tytułu dzieła literackiego niż do marki samochodu itp. (Zresztą dowolne dzieło literackie, np. „Czarodziejka z jeziora”, jako książka też może istnieć i istnieje w tysiącach egzemplarzy).

Wszystkie nazwy programów, typu Word, WordPerfect, ChiWriter powinniśmy chyba zatem pisać wielką literą (ja to zresztą jest praktykowane, ale nie wiem, czy ze względu na wpływ angielskiego, czy na rzeczywistą refleksję językową typu przeprowadzonej przez mnie).

Pisownia, która „małe zawiera w środku i na końcu wielkie litery”, jest nietypowa nie tylko dla polszczyzny, ale w zasadzie dla wszystkich nowożytnych języków zachodnich (w tym i angielskiego) – oprócz klingońskiego.

Wydaje mi się także, że nie mówi się po polsku o wynalazcy oprogramowania, tylko o jego twórcy. Ale może się mylę?

Maciej St. Zięba

Według Nowego słownika ortograficznego pod redakcją E. Polańskiego legia cudzoziemska piszemy małymi literami, podczas gdy w Leksykonie PWN i w Słowniku nazw własnych Grzeni występuje pisownia Legia Cudzoziemska. Podobnie sprawa wygląda z wermachtem. W ortograficznym i u Grzeni jest podana pisownia wariantywna, a w leksykonie tylko Wehrmacht. Skąd się wzięły rozbieżności w publikacjach tego samego wydawnictwa?
Agata Gogołkiewicz

Dzień dobry,
chciałabym się dowiedzieć jakiego przypadku należy używać ze sformułowaniem lokować pieniądze w: lokować pieniądze w aktywa siakie […] czy raczej lokować pieniądze w aktywach siakich […].

Pozdrawiam
Joanna