Dzień dobry! Chciałem zapytać, w jaki sposób czytano é za czasów Mickiewicza. W Dziadach możemy znaleźć rymy typu kaplicy – świécy, czy było to wobec tego zwykłe i? Pozdrawiam.

Witam!
Proszę poradzić mi, jak należy wymawiać słowa mające ostatnią literę ę. Dam kilka przykładów: proszę, zastanów się, lubię, chcę. Proszę napisać także ogólną zasadę, która rządzi tego rodzaju wymową.
Dziękuję.

Mam nauczyć głoskowania fonetycznego sześciolatka (konkurs). Jak należy przegłoskować (pomijam zapis fonetyczny): dżem (dż-e-m) czy (d-ż-e-m), kiosk (ki-j-o-s-k), fiołek (fi-j-o-ł-e-k), ekierka (e-ki-e-r-k-a), odznaka (o-dz-n-a-k-a) czy (o-d-z-n-a-k-a), boisko (b-o-j-i-s-k-o), batalion (b-a-t-a-li-i-o-n), artyleria (a-l-t-y-l-ri-j-a), majeranek (m-a-j-e-r-a-n-e-k), przyjeżdżają (p-sz-y-j-e-ż-dż-a-j-o-m)?
Bardzo proszę o pomoc i szybką odpowiedź. Dziękuję.
Hanna Muchewicz

Szanowni naukowcy,

od długiego czasu zastanawiam się, czy w wyrazach z literą ę w środku, np. będę, brzęk, kręcone, rębajło, wewnętrzny, należy wymawiać czyste [ę], czy może zmiękczone przez „…e-m…”, „…e-n…”, „…e-ń…”.

W sąsiedztwie jakich głosek należy wymówić: „…e-m…”, „…e-n…”, „…e-ń…”?

Jakiego podziału wymaga poprawna ich wymowa? em” czy jw.?

Jakie słownikowe zasady określają poprawną wymowę, gdy mamy do czynienia z literą ę w środku wyrazu?

Proszę o pomoc.

Dzień dobry!
W jaki sposób określić, skąd pochodzą nazwy miejscowości: Glesno, Klawek, Komorowo, Rzęskowo i Żelazno? Znajdują się one w województwie wielkopolskim, powiecie pilskim, w gm. Wyrzysk. Szukałam odpowiedzi w różnych słownikach etymologicznych (także nazw miejscowych), jednak bez skutku. Może Państwo pomogą mi znaleźć właściwy trop? Byłabym bardzo wdzięczna.
Życzę spokojnych świąt Bożego Narodzenia i szczęścia w nadchodzącym 2010 roku. Anna P.

Szanowni Państwo,
zapytałem około 25 nauczycieli polonistów i pań edukacji wczesnoszkolnej, ile głosek ma słowo rękawiczka. Wszystkie panie po przegłoskowaniu udzieliły odpowiedzi 9 głosek. Głoskując wyodrębniły głoski: r-ę-k-a-w-i-cz-k-a. (należy zaznaczyć, że wymowa głoski „ę” różniła się w tych wypowiedziach i brzmiała od tej klasycznej „ę” do takiej zbliżającej się do „en”). Jednakże zawsze głoska „ę” traktowana była jako jedna głoska.
Zapytanie wynikało z faktu, że na podjętych przeze mnie studiach podyplomowych pani profesor zakwestionowała podaną przez mnie w tym słowie (rękawiczka) ilość/liczbę głosek (9 głosek), twierdząc, że głosek w tym słowie w zależności od wymowy jest 10: r-e- η-k-a-v'-i-č-k-a lub r-e-ł-k-a-v'-i'-č-k-a.

Oto uzasadnienie:
W słowie rękawiczka głoska [ę] stoi przed zwartą głoską [k], co powoduje zmianę sposobu artykulacji samogłoski nosowej [ę]. W rezultacie tego zjawiska fonetycznego zwanego upodobnieniem (w tym przypadku wstecznym) głoska [ę] będzie wymówiona najczęściej jako odnosowione [e] oraz tzw. nga, czyli tylnojęzykowe [n], lub jako [e] i półotwarta spółgłoska [ł]. Dlatego głoski w słowie rękawiczka, w zależności od tego jak je kto wymówi mogą być następujące: r-e- η-k-a-v'-i-č-k-a (liczba głosek 10) lub r-e-ł-k-a-v'-i'-č-k-a (liczba głosek 10).
Ze względu na zachodzące w języku polskim zjawiska fonetyczne kolejne głoski w słowie rękawiczka nie są zatem takie, jaki Pan wymienił. Ponadto nigdy nie będzie ich 9, jak Pan podaje, tylko 10.
Potwierdzenie można znaleźć choćby w następujących źródłach: M. Wiśniewski, Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2001; T. Karpowicz Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa, PWN 2009; E. Awramiuk, Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok, Trans Humana 2006.

Moje poszukiwania odpowiedzi spowodowały znalezienie w Internecie – co nie jest potwierdzonym źródłem wiedzy – że o ile głoskę „ę” wymawiamy na różne sposoby w zależności jej położenia w wyrazie, to jednak traktujemy ją jako jedną głoskę, a nie wiele głosek.
Stąd moje pytanie do Państwa: ile głosek ma słowo rękawiczka? Mojej pytanie wynika również z faktu, że powinienem (powinniśmy) uczyć poprawnego głoskowania uczniów.
Z poważaniem
Piotr Dylewski

W podręcznikach do gramatyki historycznej można znaleźć informację, że w języku polskim wskutek wokalizacji jerów przednich powstała samogłoska ‘e (zmiękczająca poprzedzającą spółgłoskę). Dlaczego więc z prasłowiańskich słów z jerem przednim w pozycji mocnej: *lьnъ, *lьvъ, *ocьtъ, *tьstь mamy współcześnie w polszczyźnie formy: len (zamiast lien), lew (zamiast liew), ocet (zamiast ociet), teść (zamiast cieść)? Pozdrawiam.

Interesuje mnie to, czy istnieją wyrazy które mają więcej głosek niż liter. Otóż ucząc się do egzaminu, w jednej książce natknąłem się na stwierdzenie, że niektóre wyrazy mają więcej głosek niż liter, na przykład wyraz wątek ma 5 liter i 6 głosek [w-o-n-t-e-k], natomiast w innej jest podane, że wyraz wątek ma 5 liter i 5 głosek [w-ą-t-e-k]. Zatem moje pytanie brzmi: czy ą jest dwugłoską?

Z wyrazami szacunki
Czytelnik

Szanowni Państwo,
w matematyce pewną klasę procesów stochastycznych tworzą tzw. procesy Markowa (od Andrzeja Markowa). Chciałbym zapytać, jak należy skonstruować formę przymiotnikową tej nazwy, tj. czy powinniśmy mówić o procesach markowskich czy też markowowskich?
Obie formy występują w literaturze matematycznej. Pierwsza jest chyba popularniejsza, choć w moim odczuciu to druga wydaje się poprawna (być może przez analogię do konstrukcji Newton → newtonowski).

Z pozdrowieniami,
DJ

Witam!
Od dawna nurtuje mnie sprawa czasownika ciąć, którego rdzeń zmienia się w zależności od formy gramatycznej. Mówimy: pocięty papier, on ciął, będziemy ciąć, ale również: tnące nożyczki, ja potnę, ona tnie. Czy kiedyś były to dwa czasowniki o odmiennych znaczeniach?
Z góry dziękuję
Michalina Wrzalik