Kraków
  • Z językowych archaizmów: dan (gdzie, kiedy)

    6.02.2021
    6.02.2021

    Co oznacza zwrot „dan w”? Czy to czasownik, imiesłów? Czy to forma współcześnie odnoszona do „dan(y)”, „(po)dan(y)”? Dlaczego tyczy się to też dokumentów rodzaju żeńskiego? Czy „umowa” może być „dan”? Nie znalazłem tego zwrotu w słownikach :(

    Zwroty te widoczne są:

    * na dokumentach całkiem niedawnych np. „UMOWA między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką w sprawie ochrony prawnej i pomocy prawnej w sprawach podatkowych. Dan w Warszawie, dnia 23 kwietnia 1925 r.”

    * na nieco mniej starych dokumentach np. „Prawo wyborów dla zgromadzenia zwołać się mającego do ułożenia konstytucyi pruskiej. Dan w Poczdamie, dnia 8. Kwietnia 1848”

    * a także na bardzo starych dokumentach np. w dokumencie Trojdena „Dan w Warszawie, roku Pańskiego tysiąc trzysta trzydziestego ósmego, dnia dwunastego grudnia”

    Zwroty te sporadycznie pojawiają się też współcześnie na dyplomach lub tekstach stylizowanych na stare lub podkreślających patetyczność wydarzenia (np. akt Intronizacyjny Warszawskiego Króla Kurkowego. Dan w Warszawie Roku Pańskiego 2015 w niedzielę – 26. lipca”

  • Dzierżawczość w języku polskim
    22.03.2016
    22.03.2016
    Drodzy sąsiedzi,
    chciałbym zapytać o wyrażanie relacji dzierżawczych w języku polskim. W moim języku (czeskim) i w języku polskim są interesujące podobieństwa i różnice dotyczące posesywności.
    1. Dzierżawczość jest wyrażana zaimkiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      Oba języki mają zaimki dzierżawcze: můj/mój, tvůj/twój, svůj/swój, náš/nasz, váš/wasz, čí/czyj .
      Oba języki mają też dopełniacz dzierżawczy w 3. osobie: jeho/jego, její/jej, ich/ich.
    2. Dzierżawczość jest wyrażona odmienionym rzeczownikiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      W obu językach jest tu dopełniacz: můj otec – dům mého otce, mój ojciec – dom mojego ojca, drahý přítel – dům drahého přítele, drogi przyjaciel – dom drogiego przyjaciela
    3. Oprócz tego w języku czeskim są przymiotniki dzierżawcze: otec – otcův dům, přítel – přítelův dům, których nie ma w polskim. Co ciekawe, język czeski odróżnia wyrażenia typu otcův dům od wyrażeń typu dům mého otce – nie możemy powiedzieć můj-otcův dům.
      Zauważyłem w języku polskim takie słowa jak Kraków (= ‘należący do Kraka?), Janów (dom), Cieszyn.

    W związku z tym mam pytania:
    • Jakie są historyczne formy wyrażania dzierżawczości w dawnym języku polskim (rzeczowniki, przymiotniki dzierżawcze, dopełniacz dzierżawczy)?
      Czy używaliście kiedyś wyrażeń typu ojców dom?
    • Kiedy i jak rozwinęły się one do obecnej postaci?
    • Co się kryje za dychotomią zaimków (dopełniacz dla 3. osoby versus zaimki dzierżawcze dla pozostałych osób)?
    Serdecznie dziękuję za odpowiedź
    Jan Zidek
  • Łącznik czy półpauza?
    25.02.2008
    25.02.2008
    Szanowni Państwo,
    mam problem z zapisem określenia Kraków-Lwów 2007. Chodzi o wspólną konferencję studentów uczelni w obu miastach. Należy tu użyć dywizu czy półpauzy? W przypadku „połączeń typu Wschód-Zachód oraz rozmowy Indie-Pakistan” pan Mirosław Bańko zalecał użycie łącznika, ale przecież stosuje się go przeważnie w sformułowaniach stanowiących jeden wyraz…
  • nazwy jednostek wojskowych

    14.12.2011
    14.12.2011

    Kiedy związki taktyczne wojska piszemy dużą literą, a kiedy małą? Chodzi o sytuację, gdy nie ma jednostka nazwy własnej.

    Czyli: 20 dywizja piechoty czy 20 Dywizja Piechoty? Słyszałem, że od plutonu do pułku piszemy małymi literami, od dywizji w górę – zaczynamy od dużej litery.

    Pozdrawiam

  • Nie łączmy pytań!
    12.07.2010
    12.07.2010
    Dzień dobry!
    1. Pełna – statutowa – nazwa jednostki organizacyjnej to Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Krakowie. Jak zatem nazwać szefa takiej jednostki? Dyrektor Najwyższej Izby Kontroli Delegatury w Krakowie? Czy może jednak: dyrektor Delegatury Najwyższej Izby Kontroli w Krakowie?
    2. Czy coś może zmniejszyć się dwukrotnie? To, że może być dwa razy mniejsze, to oczywiste! Ale zmniejszyć się dwukrotnie? Wydaje się, że jednokrotność jest tu nieprzekraczalną granicą?
    Z poważaniem,
    P.S.
  • Pekaesy ido na Kielce
    30.09.2009
    30.09.2009
    W mojej miejscowości, położonej w bliskim sąsiedztwie Krakowa, słyszę nagminnie wypowiedzi typu: „Jadę na Kraków”, „Czekam na bus na Kraków”. Wydaje mi się to niepoprawne. Dlaczego tak wielu ludzi używa słowa na zamiast do w tym kontekście? Czy to przykład regionalizmu czy niedbalstwa językowego?
    Dziękuję za odpowiedź!
  • Rzeka Wisła
    27.11.2019
    27.11.2019
    Jak napisać: Kraków leży nad rzeką Wisła czy Kraków leży nad rzeką Wisłą?
  • weka
    28.01.2003
    28.01.2003
    Od ośmiu lat mieszkam w Krakowie i jak dotąd nie udało mi się uzyskać informacji na temat słowa, które określa tu większą bułkę – tzw. wekę. W Dolnośląskiem, gdzie mieszkałam od urodzenia, mówiło się na nią baton. Zastanawiam się, od czego pochodzi słowo weka, bo chyba nie od słowa wekować.
  • Z przecinkiem czy bez?

    26.05.2021
    26.05.2021

    Proszę o radę odnośnie do poniższego zdania:


    Dowiedz się, kto założył Kraków, kiedy żył tam Smok Wawelski i dlaczego w tym mieście je się obwarzanki.


    Czy po słowie  Wawelski powinniśmy wstawić przecinek? Na jaką zasadę można się powołać, decydując o obecności lub nieobecności przecinka w tym miejscu?


    Dziękuję! :-)

  • Litera ó

    29.02.2024
    29.02.2024

    Dzień dobry, mam dwa zapytania odnośnie wymiany w następujących słowach, czy dobrze to interpretuje?

    Koszykówka — w przyrostku „-ówka” używamy „ó” również wymienne na „o” (piłka) koszykowa.

    Kraków — krakowski, krakowskie ,„ó” wymienne na „o”.

    Dziękuję

Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego