Szanowni Państwo!
Z uprzejmą prośbą zwraca się Helena Kazancewa – wykładowca języka polskiego z Białorusi.
Mam kłopot z wyjaśnieniem moim studentom tego, jak się tworzy formy trybu rozkazującego. A właśnie co dotyczy czasowników kończących się zbiegiem spółgłosek, ostatnią z których jest spółgłoska wargowa.
W podręcznikach dla obcokrajowców, które są mi dostępne, używa się dwóch reguł:
1. Jeśli temat czasownika kończy się spółgłoską wargową, przy tworzeniu rozkaźnika temat twardnieje: zrób, kip, mów itd.
2. Jeśli temat czasownika kończy się zbiegiem spółgłosek albo nie tworzy sylaby, dodaje się sufiks –ij (-yj): rwij, śpij, drzyj, zamknij, marznij, poślij.
Wytłumaczywszy w ten sposób (byłam pewna, że powiedziałam wszystko), przy układaniu testu sprawdzającego zastosowałam między innymi czasowniki: martwić się, nakarmić, załatwić, wątpić, zrozumieć i poprosiłam o utworzenie form trybu rozkazującego od nich.
Zgłupiałam, kiedy, zacząwszy sprawdzać, zobaczyłam formy, utworzone od tych czasowników za pomocą sufiksu –ij. Studenci zrobili niby wg reguł (przynajmniej tych, które podałam), a mimo to, zrobili źle.
Może gdzieś w gramatykach jest taka reguła (której nie spotykałam, nie znam), że przy tworzeniu trybu rozkazującego sufiksu –ij nie dodaje się do tematów, zakończonych zbiegiem spółgłosek, jeżeli ostatnią spółgłoską tego zbiegu jest spółgłoską wargową? Czy ja mogę podać to studentom jako regułę, czy to jest zbieg okoliczności, i zdarzyło mi się w jednym zadaniu przez przypadek nazbierać tyle wyjątków? Czy istnieją jeszcze podobne przykłady? Może to tylko jakaś tendencja, dopiero obserwacja, którą trzeba by sprawdzić, zanim będzie się opowiadać z pewnością?
I, zresztą jak wyjaśnić sytuację z parą aspektową rozumieć – zrozumieć, gdzie oba czasowniki należą do IV (III) koniugacji (poprzednie „kłopotliwe” słówka należały do II), przy czym forma rozumiej jest utworzona zgodnie z regułami od tematu 3 os. l.mn. (rozumieją), formę zrozumiej uważa się za dopuszczalną (choć miałaby być taka wg reguły), a zrozum jest formą normalną i powszechną? Co jest z czasownikiem weź (I), utworzonym od tematu weźm’, gdzie spółgłoska wargowa w wygłosie ginie? Czy to jest jedyny wyjątek, czy istnieją podobne czasowniki?
Przepraszam Państwa za kłopot i długie tłumaczenie, wiem, że zadaję chyba niełatwe pytanie. Bardzo proszę o pomoc.
Z serdeczną wdzięcznością,
Helena Kazancewa

Dzień dobry! Nurtuje mnie pytanie co było pierwsze – góra czy góra? Czy słowo to najpierw opisywało formację terenu, czy kierunek orientacji? Podobnie można się zastanawiać czy dół – dziura w ziemi, czy dół – kierunek uzyskał swe znaczenie wcześniej?

Dzień dobry,

chciałam zapytać, czy słowo hala w nazwie Hala Jaworzyna piszemy wielką literą.

Podobnie Hala Rysianka.

Dziękuję

pg

Czy poniższy dialog jest poprawnie zapisany?

– Jak dotąd… – zaczęłam wolno – Chociaż ta świadomość zaskoczyła mnie samą… – ważyłam słowa, a Louis i Claude słuchali w napięciu.

Czy „chociaż" powinno być zapisane z małej litery, ponieważ w komentarzu nie ma kropki?

Czy kobietę, która jeździ konno, można określić mianem jeźdźczyni?

Wiem, że wyraz, o którego poprawną odmianę chciałbym zapytać, jest kolokwializmem – czy też „gwaryzmem” – lecz jego znaczenie zdaje mi się żartobliwe i trudno chyba doszukać się w używaniu tego słowa (oczywiście w mowie potocznej) jakichś złych stron. A mianowicie – (s)kapnąć (się), czyli 'przypomnieć sobie, zauważyć, uświadomić sobie nagle coś, pojąć'. Jak wyglądają (prawidłowe gramatycznie) formy czasu przeszłego? Kapłem/kapnąłem (się), kapłeś/kapnąłeś się, skapnęła/skapła się?

Księga Wyjścia w scs. to Izchod. Po polsku jednak mamy inny przedrostek (rdzeń, nawiasem mówiąc, też), a pol. słowo zejście z przedrostkiem z- kontynuującym chyba zarówno ps. iz-, jak i s(n)- znaczy ‘zejście z góry’ lub ‘zejście się razem’. Dlaczego tak jest? Skąd w ogóle wzięło się owo wy-?

W „Dywizjonie 303” Arkady Fiedler tak pisze o jednym z polskich pilotów: „Gonili go. Złapali za nogi i tak go przytrzymali. Nowe katusze, bo był jak na Madejowym łożu” (ciągnęli go na wszystkie strony). Wiemy, że madejowe łoże to żartobliwie 'bardzo niewygodne łóżko', lecz chciałbym się dowiedzieć, czy istotnie wyrażenie to zostało tutaj użyte w funkcji eponimu, czy jednak nie, bo w tym przypadku wydaje mi się, że może być dosłownie mowa o łożu zbója Madeja, czyli o łożu Madejowym.

Szanowni Państwo,
Zajmuję się projektowaniem obiektów mostowych i za każdym razem zastanawiam się, które z wyrażeń jest poprawne: most na rzece Wiśle, most przez rzekę Wisłę czy most nad rzeką Wisłą?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Robert Palicki, Poznań

Szanowna Pani Profesor,
Właśnie powstaje radio „Nowy Świat”. W założeniu nazwa radia miała się kojarzyć z otwartością, wolnością, tolerancją oraz z nowym otwarciem.
Kiedy zaczęliśmy używać tej nazwy, zrodził się dylemat czy mówić w dopełniaczu Nowego Świata czy Nowego Światu. Część z nas uważa, że ta druga wersja dotyczy nazw własnych np. ulicy (na rogu Nowego Światu), czyli dotyczyłaby również naszego radia. Jednak serce i intuicja ciągnie do wersji pierwszej.
Czy Pani Profesor może ten problem rozstrzygnąć?
Pozdrawiam serdecznie
Magda Jethon