Szanowni Państwo!
Z uprzejmą prośbą zwraca się Helena Kazancewa – wykładowca języka polskiego z Białorusi.
Mam kłopot z wyjaśnieniem moim studentom tego, jak się tworzy formy trybu rozkazującego. A właśnie co dotyczy czasowników kończących się zbiegiem spółgłosek, ostatnią z których jest spółgłoska wargowa.
W podręcznikach dla obcokrajowców, które są mi dostępne, używa się dwóch reguł:
1. Jeśli temat czasownika kończy się spółgłoską wargową, przy tworzeniu rozkaźnika temat twardnieje: zrób, kip, mów itd.
2. Jeśli temat czasownika kończy się zbiegiem spółgłosek albo nie tworzy sylaby, dodaje się sufiks –ij (-yj): rwij, śpij, drzyj, zamknij, marznij, poślij.
Wytłumaczywszy w ten sposób (byłam pewna, że powiedziałam wszystko), przy układaniu testu sprawdzającego zastosowałam między innymi czasowniki: martwić się, nakarmić, załatwić, wątpić, zrozumieć i poprosiłam o utworzenie form trybu rozkazującego od nich.
Zgłupiałam, kiedy, zacząwszy sprawdzać, zobaczyłam formy, utworzone od tych czasowników za pomocą sufiksu –ij. Studenci zrobili niby wg reguł (przynajmniej tych, które podałam), a mimo to, zrobili źle.
Może gdzieś w gramatykach jest taka reguła (której nie spotykałam, nie znam), że przy tworzeniu trybu rozkazującego sufiksu –ij nie dodaje się do tematów, zakończonych zbiegiem spółgłosek, jeżeli ostatnią spółgłoską tego zbiegu jest spółgłoską wargową? Czy ja mogę podać to studentom jako regułę, czy to jest zbieg okoliczności, i zdarzyło mi się w jednym zadaniu przez przypadek nazbierać tyle wyjątków? Czy istnieją jeszcze podobne przykłady? Może to tylko jakaś tendencja, dopiero obserwacja, którą trzeba by sprawdzić, zanim będzie się opowiadać z pewnością?
I, zresztą jak wyjaśnić sytuację z parą aspektową rozumieć – zrozumieć, gdzie oba czasowniki należą do IV (III) koniugacji (poprzednie „kłopotliwe” słówka należały do II), przy czym forma rozumiej jest utworzona zgodnie z regułami od tematu 3 os. l.mn. (rozumieją), formę zrozumiej uważa się za dopuszczalną (choć miałaby być taka wg reguły), a zrozum jest formą normalną i powszechną? Co jest z czasownikiem weź (I), utworzonym od tematu weźm’, gdzie spółgłoska wargowa w wygłosie ginie? Czy to jest jedyny wyjątek, czy istnieją podobne czasowniki?
Przepraszam Państwa za kłopot i długie tłumaczenie, wiem, że zadaję chyba niełatwe pytanie. Bardzo proszę o pomoc.
Z serdeczną wdzięcznością,
Helena Kazancewa

Szanowni Państwo,
czy słusznie odnoszę wrażenie, że pod wpływem angielszczyzny giną polskie formy syntetyczne (bieleć) i stałe związki frazeologiczne (nabierać gładkości) na korzyść zuniformizowanych form analitycznych (stawać się białym, gładkim)? Czy mam rację, że taka tendencja istnieje i że ujmuje ona polszczyźnie zwięzłości?
Z serdecznym pozdrowieniem
Jakub Ekier

Szanowni Państwo,
które z podanych zdań jest zapisane prawidłowo: „Umierają 3000 osób” czy „Umiera 3000 osób”? Będę wdzięczna za odpowiedź i kilka słów wyjaśnienia.

Dlaczego wyrażenie adres zamieszkania jest nieprawidłowe a adres miejsca zamieszkania?

Szanowni Państwo,
przyjmuje się, że trzon anglojęzycznych imion zakończonych na spółgłoskę nie powinien ginąć w odmianie, stąd np. o ile dopełniaczem od Janek będzie Janka, to już Lester zamieni się w Lestera, a nie choćby Lestra. Ostatnio zastanawiam się jednak nad potencjalnymi wyjątkami od tej reguły i przychodzi mi do głowy imię Alexander, którego prawidłowa odmiana, jak by nie patrzeć, winna brzmieć Alexandera, co jednak razi. Czy mogliby się Państwo na ten temat wypowiedzieć?

Szanowni Państwo,
mam pytanie dotyczące pisania nazwy procesów pomocniczych w przedsiębiorstwie. W Internecie spotyka się nazwę pochodzącą z języka angielskiego pisaną w różny sposób: back office, backoffice i back-office. Bardzo proszę o informację, czy nazwa jest już zaakceptowana w języku polskim oraz jaka jest poprawna pisownia.
Z poważaniem,
Magdalena z Bydgoszczy

Wielki słownik ortograficzny PWN (podobnie jak wiele innych słowników) podaje następującą odmianę rzeczownika bniec: bieńca; bieńce, bieńców. Proszę o wyjaśnienie, dlaczego właśnie taką odmianę uznano za prawidłową. Dlaczego bniec odmieniamy jak wieniec, a nie jak np. piec (bnieca; bniece, bnieców).

Czy zdaniem Państwa istnieją związki znaczeniowe słów broń, obrona ze słowem określającym czynność rolniczą, mianowicie bronowaniem? U dawnych Słowian bardzo ważnym był zwyczaj oborywania granic, co stanowi magiczną ochronę (obronę) przed rozmaitymi energiami, duchami, które mogłyby wejść w szkodę. Oborywaniem wyznaczano i utrwalano granice. My dzisiaj mówimy o obronie granic. Wyjaśnienia słów broń i brona w Słowniku prasłowiańskim jedynie zwiększyły ilość rodzących się pytań…

Kwitł, kwitnął; wiądł, więdnął; sechł, schnął; głuchł, głuchnął – tu są poprawne obie formy. Zawilgł, pękł, zdechł, tęchł, chłódł – tu tylko krótkie. Ciągnął, stęknął, westchnął, kopnął, parsknął, nacisnął – tu tylko długie. Nieraz nie potrafię ocenić, czy wolno jakiejś użyć (np. bladnął) albo – czy należy poprawić (np. brzydnął). Czy istnieje jakieś kryterium prostsze niż zaglądanie za każdym razem do słownika?

Szanowni Państwo!

Zdanie: "Święta Wielkanocne – mistyczne tradycje i nieoczywiste nawiązania w kulturze". W pewnym portalu związanym z czytelnictwem kolejny już raz ktoś używa określenie "nieoczywiste". Moim zdaniem bez ładu, składu ani sensu. Czyżby pojawiło się, po "epicki", kolejne modne słowo, które nic nie znaczy w przypadkach, w których je zastosowano, ale ładnie i ambitnie wygląda?

Z poważaniem – Dociekliwy