budowa
  • Dzierżawczość w języku polskim
    22.03.2016
    22.03.2016
    Drodzy sąsiedzi,
    chciałbym zapytać o wyrażanie relacji dzierżawczych w języku polskim. W moim języku (czeskim) i w języku polskim są interesujące podobieństwa i różnice dotyczące posesywności.
    1. Dzierżawczość jest wyrażana zaimkiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      Oba języki mają zaimki dzierżawcze: můj/mój, tvůj/twój, svůj/swój, náš/nasz, váš/wasz, čí/czyj .
      Oba języki mają też dopełniacz dzierżawczy w 3. osobie: jeho/jego, její/jej, ich/ich.
    2. Dzierżawczość jest wyrażona odmienionym rzeczownikiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      W obu językach jest tu dopełniacz: můj otec – dům mého otce, mój ojciec – dom mojego ojca, drahý přítel – dům drahého přítele, drogi przyjaciel – dom drogiego przyjaciela
    3. Oprócz tego w języku czeskim są przymiotniki dzierżawcze: otec – otcův dům, přítel – přítelův dům, których nie ma w polskim. Co ciekawe, język czeski odróżnia wyrażenia typu otcův dům od wyrażeń typu dům mého otce – nie możemy powiedzieć můj-otcův dům.
      Zauważyłem w języku polskim takie słowa jak Kraków (= ‘należący do Kraka?), Janów (dom), Cieszyn.

    W związku z tym mam pytania:
    • Jakie są historyczne formy wyrażania dzierżawczości w dawnym języku polskim (rzeczowniki, przymiotniki dzierżawcze, dopełniacz dzierżawczy)?
      Czy używaliście kiedyś wyrażeń typu ojców dom?
    • Kiedy i jak rozwinęły się one do obecnej postaci?
    • Co się kryje za dychotomią zaimków (dopełniacz dla 3. osoby versus zaimki dzierżawcze dla pozostałych osób)?
    Serdecznie dziękuję za odpowiedź
    Jan Zidek
  • Dżihadystyczny
    30.01.2016
    30.01.2016
    Szanowna Poradnio,
    chciałabym spytać, czy poprawna jest forma dżihadystowski czy dżihadystyczny.
    Chodzi o ruch dżihadystowski/dżihadystyczny, wykorzystujący w swoich działaniach ideologię dżihadyzmu.
    Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź.
  • ekosystem a system bankowy

    15.07.2021
    15.07.2021

    Szanowni Państwo,

    czy poprawnym będzie wykorzystanie słowa ekosystem w kontekście "ekosystem otwartej bankowości", gdzie otwarta bankowość jest rozumiana jako ogółu usług i technologii w obszarze finansów, opartych o otwarte interfejsy programistyczne, umożliwiające stronom trzecim budowę aplikacji i serwisów wykorzystujących dane lub usługi udostępnianie przez instytucje. Czy może w języku polskim ekosystem odnosi się wyłącznie do ekologii?


    Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź.


    Aleksandra

  • elementy Dziesiątej Armii
    28.12.2010
    28.12.2010
    Witam,
    coraz częściej w literaturze popularnej pojawiają się zestawienia: elementy dywizji, elementy armii, elementy korpusu użyte jako synonim jednostki, oddziału, formacji, grupy żołnierzy. Czy poprawne są następujące użycia:
    Niektóre elementy dywizji pomagały przy budowie umocnień.
    Oddziały rozpoznania i inne elementy zmotoryzowane przekroczyły granicę.
    Elementy Dziesiątej Armii pojawiły się w rejonie Radomia.
    Niemcy użyli elementów co najmniej sześciu korpusów z Armii.

    Ewa L.
  • Ergonomia pracy

    20.10.2020
    20.10.2020

    Dzień dobry,

    zwrócono mi uwagę, że sformułowanie ergonomia pracy jest niepoprawne. Np. w zdaniu Bezpieczeństwo i ergonomia pracy zależą od... lepiej byłoby zmienić szyk – czy rzeczywiście jest to konieczne? Źródłosłów zawiera już praca, ale np. często potoczenie używa się np. ergonomiczne krzesło – a może takie sformułowanie też jest niepoprawne?

    Z poważaniem,

    Magdalena

  • fotel bujano-obrotowy
    1.02.2007
    1.02.2007
    Widziałem w sklepie fotel bujano-obrotowy. Czy forma bujano jest poprawna?
  • Fundusze Europejskie; kładka Bernatka; pseudo-Frankenstein i pseudofrankenstein

    21.02.2017
    21.02.2017

    Szanowni Państwo,

    chciałbym się podzielić wątpliwościami w związku z dyktandem: https://gazetakrakowska.pl/morzypla-mozylinki-i-merzyki-setki-osob-walczyly-o-tytul-mistrza-ortografii-zdjecia/ar/3785849?cookie=1.

    1. Czy na pewno piszemy Fundusze Europejskie wielkimi literami?
    2. Kładka czy kładka Bernatka? Po lekturze porad dotyczącej pałaców byłbym skłonny uznać słowo kładka za część nazwy własnej.
    3. Pseudo-Frankenstein czy pseudofrankenstein?

    Z wyrazami szacunku

    Czytelnik

  • gadzina
    26.10.2012
    26.10.2012
    Szanowni Państwo!
    Interesuje mnie etymologia słowa gadzina. Zastanawiam się, czy jego pochodzenie jest faktycznie tak oczywiste, czy też stoi za nim jakaś większa tajemnica oraz czy historycznie słowo to faktycznie zostało użyte już w XVII wieku, czy też może znane i pisane było już wcześniej. Byłbym niezmiernie zobowiązany za odpowiedź.
  • Górażdże Cement i Nysa Motor

    15.05.2002
    15.05.2002

    Szanowni Państwo,

    uprzejmie proszę o pomoc w niezmiernie kłopotliwej sprawie, z jaką zmagają się od dłuższego czasu zastępy redaktorów, adiustatorów i korektorów. Ponieważ chodzi o nazwy własne, wyjaśnienie trudno „detalicznie” znaleźć w słownikach.

    Pojawiają się w polszczyźnie (?) coraz liczniejsze obce naszej mowie zestawienia typu kartofel zupa zamiast zupa z kartofli lub po prostu kartoflanka. Jak je odmieniać? Konkretnie: Górażdże Cement, Nysa Motor itp.

    Przyzwyczailiśmy się już do odmiany nazw takich jak Kredyt Bank czy Deutsche Bank, ale mają one nieco inną budowę i w tym wypadku ten paradygmat nie da się zastosować. Proszę o radę, jak te dziwolągi odmieniać, błagając równocześnie, by nie sugerowali Państwo wyjść salomonowych w rodzaju omijania form zależnych lub poprzedzania owych nazw dodatkowymi określeniami (firma, przedsiębiorstwo itp.), nie zawsze jest to bowiem możliwe.

    Pozdrawiam, życząc mniej skomplikowanych pytań.

    Krzysztof Szymczyk, Opole

  • gramatyka
    15.05.2006
    15.05.2006
    Czy istnieje słowo gramatyka w znaczeniu poradnika językowego itp.? Spotkałem się kilkakrotnie z określeniami typu, że coś podają wszystkie gramatyki itp. Mówi tak również profesor Miodek. A mnie się wydawało, że gramatyka to tylko nauka o języku (rzeczownik niepoliczalny).
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego