nie
Słownik języka polskiego PWN*
nie-
1. «pierwszy człon przymiotników złożonych oznaczający zaprzeczenie lub znaczne albo małe nasilenie danej cechy, np. nieczytelny; niesłodki»
2. «pierwszy człon przymiotników złożonych pochodzących od czasowników, oznaczający niemożliwość realizacji tego, co oznacza podstawowy czasownik, np. niezniszczalny»
3. «pierwszy człon imiesłowów przymiotnikowych odnoszących się do jakiejś stałej cechy, właściwości lub nazywających jej nosicieli, np. nietłukący, niepocieszony»
4. «pierwszy człon rzeczowników złożonych, oznaczający brak lub przeciwstawność tego, co oznacza rzeczownik podstawowy, np. nieład, niechrześcijanin»
5. «pierwszy człon rzeczowników złożonych stanowiących nazwę wykonawców czynności lub nosicieli cech, np. nierób, niemowa»
6. «pierwszy człon rzeczowników odsłownych na -nie, -cie, oznaczający ich zaprzeczenie, np. nielubienie, nieprzybycie»
7. «pierwszy człon przysłówków utworzonych od zaprzeczonych przymiotników, np. niedobrze, albo od imiesłowów czynnych lub biernych, np. nieintersesująco, niewyszukanie»
8. «pierwszy człon zaimków i liczebników mających zupełnie inne znaczenie z przeczeniem nie i bez przeczenia, np. nieco, niejeden»
9. «pierwszy człon czasowników pochodnych od podstaw dziś nieużywanych lub rzadkich, np. niedomagać»
10. «pierwszy człon wyrazów utworzonych za pomocą różnych sufiksów od połączeń nie- z innymi wyrazami lub od wyrazów podstawowych mających nie- w swoim składzie słowotwórczym, np. niemowlęcy, nieśmiertelnik»
dowód nie wprost, dowód pośredni, dowód apagogiczny «dowód polegający na wykazaniu, że zaprzeczenie tezy prowadzi do wniosku sprzecznego z założeniem bądź też z jakimś twierdzeniem prawdziwym»
nie I
1. «partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną, np. Nie kupiliśmy tego mieszkania.»
2. «partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi, np. Nie z zazdrości to zrobił.»
3. «partykuła negująca wcześniejszy sąd. np. Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie.»
4. «partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą, np. Nie mylisz się czasem?»
5. «partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę, np. Nie poszlibyśmy do kina?»
6. «partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa, np. Co się nie najeździła tymi pociągami!»
7. «partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista, np. Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?»
8. «partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa, np. Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?»
9. «partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu, np. Ojciec był nie wyższy od matki.»
10. «partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu, np. Egzaminy zdawał nie najlepiej.»
11. «partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia, np. Kupiłeś sobie garnitur? – Nie.»
12. «partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia, np. Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę.»
13. «partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej, np. Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.»
14. «partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział, np. Cieszysz się z tego, nie?»
15. «partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego, np. Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!, lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem, np. Nie! Zostaw ją w spokoju.»
nie II
1. «spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić, np. Pies nie pies, wygląd ma nietypowy., albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia, np. Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz.»
2. «spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik, np. Diabeł nie dziewczyna.»
nie ma
1. «w połączeniu z nazwami czynności, stanów, cech tworzy zwroty oznaczające nieprzejawianie się, nieistnienie czegoś»
2. «w połączeniu z nazwami osób, przedmiotów tworzy zwroty oznaczające nieobecność w danym miejscu, nieistnienie»
3. «w połączeniu z określeniami czasu lub miejsca tworzy zwroty oznaczające brak czasu, miejsca, nieosiągnięcie danego punktu czasowego»
4. «tworzy wyrażenia oznaczające, że ktoś lub coś z pewnością nie istnieje»
niemal nie «przysłówek komunikujący, iż to, o czym jest mowa, ma miejsce w tak małym stopniu, że niewiele brakuje, żeby nie nastąpiło, np. Niemal nie mogła oddychać.»
omieszkać
1. nie omieszkać «nie zaniedbać sposobności zrobienia czegoś»
2. praw. «nie stawić się gdzieś»
prawie nie «przysłówek komunikujący, iż to, o czym jest mowa, ma miejsce w tak małym stopniu, że niewiele brakuje, żeby nie nastąpiło»
go «gra strategiczna dla dwóch osób, polegająca na otoczeniu swoimi pionami jak największego terytorium na planszy»
im «składnik spójnika złożonego im..., tym..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu, np. Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać.»
mu «wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę»
nim «spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym»
on «zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk»
go-go [wym. go
go]
go]
1. «taniec erotyczny wykonywany przez skąpo odziane tancerki, tańczące wokół pionowej rury»
2. muz. «odmiana muzyki hip hop; też: taniec wykonywany w takt tej muzyki»
Jego, Jej Cesarska Mość «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do cesarza»
Jego, Jej Dostojność «forma zwracania się do osób zajmujących wysokie stanowiska, godności»
Jego, Jej Ekscelencja «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do dostojników państwowych i kościelnych»
Jego, Jej Królewska Mość «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do króla»
Jego, Jej Książęca Mość «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do księcia»
Jego, Jej Wysokość «forma zwracania się do osób z rodziny królewskiej lub książęcej»
Jego Magnificencja, Jej Magnificencja «zwrot grzecznościowy używany w stosunku do rektora wyższej uczelni»
Jego Przewielebność, Jego Wielebność «formy zwracania się do wyższych duchownych»
fukugo, fuku-go «konkurencja w karate, w której zawodnicy na przemian konkurują ze sobą w walce bezpośredniej lub jednoczesnych pokazach technicznych»
Jego Eminencja «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do wysokich rangą dostojników kościelnych»
Jego Miłość «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany dawniej w stosunku do osób zajmujących wysoką pozycję społeczną»
Jego Świątobliwość «zwrot grzecznościowy, tytularny, używany w stosunku do przywódców religijnych»
number one [wym. namber an] «najważniejsza osoba lub rzecz»
an] «najważniejsza osoba lub rzecz»
on call [wym. on kol] «kredyt bankowy udzielony pod zastaw papierów wartościowych, do zwrotu na każde żądanie»
one-step [wym. anstep] «amerykański taniec towarzyski w stylu ragtime»
anstep] «amerykański taniec towarzyski w stylu ragtime» Synonimy
Zagraj z nami!
