etymologia

Jeśli nie wiesz, z jakiego języka pochodzi dane słowo, jakie było jego pierwotne znaczenie, czy lub jak zmieniło się jego znaczenie w naszym języku, dlaczego ma taką postać - tu dowiesz się wszystkiego o słowach, które pochodzą z innych języków, a zadomowiły się w polszczyźnie.

  • Skrupuły a skrupulatny
    10.10.2016
    10.10.2016
    Szanowni Państwo,
    czy słowa skrupuły i skrupulatny są etymologicznie spokrewnione?

    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Przepraszam i zapraszam
    10.10.2016
    10.10.2016
    Szanowni Państwo,
    bardzo chciałabym się dowiedzieć, czy słowa przepraszam i zapraszam są ze sobą etymologicznie powiązane? Czy praszam tworzące te słowa pochodzi od słowa prosić?

    Z góry bardzo dziękuję za rozwikłanie moich wątpliwości.
  • Szukać
    10.10.2016
    10.10.2016
    Moje pytanie dotyczy pochodzenia słowa szukać. Podobieństwo z niemieckim suchen jest oczywiste, ale wraz ze znajomym zastanawialiśmy się też (w ramach praktyk z kuchennej etymologii), czy istnieje związek między tym słowem a rosyjskim iskat.
  • Chytry
    8.10.2016
    8.10.2016
    Szanowni Państwo,
    ciekawi mnie, skąd homonimiczność słowa chytry. W jaki sposób etymologicznie rodziły się oba znaczenia? Które było pierwsze? Można by pomyśleć, że osoba chytra, czyli ‘skąpa’, wykazywała się przebiegłością i pomysłowością, aby chronić przed innymi przedmiot swojego skąpstwa, a więc okazywała się chytra. Czy to dobry trop?

    Z wyrazami szacunku
  • Dlaczego szwendać się…
    3.10.2016
    3.10.2016
    Szanowni Państwo,
    dopiero zajrzenie do słownika uświadomiło mi, że poprawna pisownia potocznego czasownika to szwendać, a nie szwędać. Zauważyłem zresztą, że jest to błąd popełniany przez ludzi. Czy można prosić o przybliżenie etymologii tego wyrazu, która zapewne uzasadni powód nietypowej w moim odczuciu pisowni? Brzmi z niemiecka.

    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Zlatynizowane hellenizmy
    3.10.2016
    3.10.2016
    Dlaczego nie mamy dziś musejonów, nie mówimy o bitwie pod Aktionem czy o tym że stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego był Bizantion (przemianowany przez cesarza Konstantyna Wielkiego na Konstantynopol), a zamiast tego mamy muzea, mówimy o Akcjum i Bizancjum? Czy zachodzi taka ogólna prawidłowość, że grecka końcówka -on jest zamieniana na łacińskie -um?
  • Stronica
    15.09.2016
    15.09.2016
    Szanowna Redakcjo,
    jaka jest etymologia wyrazu stronica? Dlaczego nie brzmi on stronnica? Derywaty od słów dzwon, koń czy równy brzmią: dzwonnica, konnica, rówiennica.

    Z szacunkiem i oczekiwaniem na odpowiedź
    Bartek
  • Małżeństwo a małż, kruczek a kruk, niestety
    13.07.2016
    13.07.2016
    Szanowni Państwo,
    mam trzy pytania, ale wszystkie z etymologii, więc mam nadzieję, że mogę je zadać naraz.
    • Czy małżeństwo ma cokolwiek wspólnego z małżami?
    • Skąd się wzięło niestety?
    • Czy kruczek i kruk mają wspólny rodowód?
    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Siemowit, Ziemowit
    17.06.2016
    17.06.2016
    Chciałbym się zapytać o to, które imię jest poprawniejsze z etymologicznego punktu widzenia: Siemowit od siemii czy Ziemowit od ziemi (czy nie powinien wtedy mieć zachowanego zmiękczenia m'?) Które jest „prawdziwsze” historycznie i etymologicznie?

    Z góry dziękuję za odpowiedź.
    Z poważaniem
    Magdalena
  • Harcerstwo
    24.05.2016
    24.05.2016
    Szanowni Państwo,
    ciekawi mnie etymologia słowa harcerstwo.

    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Światło i świat
    24.05.2016
    24.05.2016
    Ciekawi mnie etymologia słowa światło i czy odnosi się ona do tła świata.
  • Bezpieczny
    23.04.2016
    23.04.2016
    Skąd wzięła się cząstka bez- w wyrazie bezpieczeństwo? Czy bez pieczy jest bezpieczniej?

  • Szmata a szmat

    15.04.2016
    15.04.2016

    Proszę o podanie etymologii słowa szmata i jak się ma to słowo do słowa szmat (drogi).

    Bawi mnie szukanie tego związku, zwłaszcza że poprzednio pytałam o zależność miedzy włóknem (z którego przecież zbudowana jest szmata) a włóczeniem ( w czasie którego przecież trzeba pokonać szmat drogi).

    Pozdrawiam serdecznie

    Maria

  • Piwo a piwnica oraz hart
    30.03.2016
    30.03.2016
    Szanowni Państwo,
    mam dwa pytania z etymologii.
    • Czy słowa piwo i piwnica są ze sobą spokrewnione? Może piwnica była pierwotnie pomieszczeniem, w którym niegdyś warzono lub przechowywano piwo?
    • Czy wyraz hart pochodzi z niemieckiego?

    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Dzierżawczość w języku polskim
    22.03.2016
    22.03.2016
    Drodzy sąsiedzi,
    chciałbym zapytać o wyrażanie relacji dzierżawczych w języku polskim. W moim języku (czeskim) i w języku polskim są interesujące podobieństwa i różnice dotyczące posesywności.
    1. Dzierżawczość jest wyrażana zaimkiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      Oba języki mają zaimki dzierżawcze: můj/mój, tvůj/twój, svůj/swój, náš/nasz, váš/wasz, čí/czyj .
      Oba języki mają też dopełniacz dzierżawczy w 3. osobie: jeho/jego, její/jej, ich/ich.
    2. Dzierżawczość jest wyrażona odmienionym rzeczownikiem – w czeskim jest tak samo jak w polskim.
      W obu językach jest tu dopełniacz: můj otec – dům mého otce, mój ojciec – dom mojego ojca, drahý přítel – dům drahého přítele, drogi przyjaciel – dom drogiego przyjaciela
    3. Oprócz tego w języku czeskim są przymiotniki dzierżawcze: otec – otcův dům, přítel – přítelův dům, których nie ma w polskim. Co ciekawe, język czeski odróżnia wyrażenia typu otcův dům od wyrażeń typu dům mého otce – nie możemy powiedzieć můj-otcův dům.
      Zauważyłem w języku polskim takie słowa jak Kraków (= ‘należący do Kraka?), Janów (dom), Cieszyn.

    W związku z tym mam pytania:
    • Jakie są historyczne formy wyrażania dzierżawczości w dawnym języku polskim (rzeczowniki, przymiotniki dzierżawcze, dopełniacz dzierżawczy)?
      Czy używaliście kiedyś wyrażeń typu ojców dom?
    • Kiedy i jak rozwinęły się one do obecnej postaci?
    • Co się kryje za dychotomią zaimków (dopełniacz dla 3. osoby versus zaimki dzierżawcze dla pozostałych osób)?
    Serdecznie dziękuję za odpowiedź
    Jan Zidek
  • Pochodzenie nazwy ar
    21.03.2016
    21.03.2016
    Szanowni Państwo,
    chciałbym się dowiedzieć, skąd się wzięła jednostka powierzchni (i słowo) ar.
    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Pączek
    29.02.2016
    29.02.2016
    Szanowni Państwo,
    jaka jest etymologia wyrazu pączek? Ta informacja potrzebna mi jest do artykułu. Z góry dziękuję za odpowiedź.

    Z poważaniem

    P. Pokój
  • Opatrzny i opaczny
    29.02.2016
    29.02.2016
    Szanowni Państwo,
    jestem ciekaw etymologii słów opatrzność, opatrzny, opatrywać (chodzi o 'patrzenie na coś ze szczególną troską'?) i opak (z wyrażenia na opak), wspak (skąd cząstka -pak, znacząca jakby 'coś odwrotnego, niż należy'?).
    Z wyrazami szacunku
    Czytelnik
  • Sprawiedliwość a prawo
    28.02.2016
    28.02.2016
    Szanowni Państwo,
    bardzo interesuje mnie pochodzenie słowa sprawiedliwość, jego historyczny rozwój oraz powiązanie znaczeniowe ze słowem prawo.

    Będę ogromnie wdzięczna, jeśli zechcą podzielić się Państwo wiedzą na ten temat.

    Pozdrawiam
  • Włókno się wlecze
    10.02.2016
    10.02.2016
    Interesuje mnie nie znaczenie, ale pochodzenie słowa włókno – skąd się ono „wywlokło”.
    Jak opisać źródłosłów włókno i włóczyć się (‘snuć’) – które z tych słów było pierwsze?
    Dziękuje za możliwie jak najszerszą odpowiedź.
    Pozdrawiam
    Maria Kondrad
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego