frazeologia

W tym miejscu dowiesz się wszystkiego o polskich związkach frazeologicznych: skąd się wzięły, co znaczą, jaką mają postać, czy można je odmieniać lub w jakich kontekstach mogą być użyte.

  • stanąć/stać na podium

    29.06.2023
    29.06.2023

    Czy wyrażenie „stanąć na najwyższym podium” zawiera elipsę (stopniu podium)?

    Z góry dziękuję

    D.

  • poukładać sobie coś w głowie

    25.06.2023
    25.06.2023

    Szanowna Poradnio,

    czy wyrażenie „poukładać sobie coś w głowie” (chodzi o jakieś przeżycia, wydarzenia, o przemyślenie wszystkiego) jest poprawne? Czy nie jest to np. kalka z angielskiego?

    Z wyrazami szacunku

    Czytelnik

  • obrastać w piórka
    19.06.2023
    28.05.2014
    Witam,
    bardzo proszę o wyjaśnienie, co oznacza zwrot obrastać w piórka. Internetowy słownik języka polskiego podaje, iż oznacza to 'bogacić się'. Są jednak też opinie, iż zwrot ten znaczy też 'zdobyć pewność siebie, pychę' czy nawet 'być aroganckim'. Bardzo proszę o odpowiedź.
    Pozdrawiam,
    Karolina Maj
  • status wyrobu medycznego

    16.06.2023
    16.06.2023

    Szanowni Państwo,

    dla mojego klienta z branży e-commerce chcę stworzyć kategorię produktów zawierającą poduszki ortopedyczne. Klient twierdzi, że kategoria powinna nosić nazwę: „Poduszki o statusie medycznym”. Jednak takie sformułowanie wydaje mi się (czy podświadomie?) niepoprawne językowo.

    Czy można napisać: „poduszka o statusie medycznym”? A może raczej: „poduszka o statusie WYROBU medycznego”? Czy przedmiot może mieć „status medyczny”?

    Z góry dziękuję za pomoc i pozdrawiam

    Michał Gawlik

  • Ocena poprawności wypowiedzenia

    11.06.2023
    11.06.2023

    Czy poniższe zdanie jest sformułowane poprawnie:

    Od miesięcy debatujesz ze sobą, czy smaczny sen wart jest ryzyka [wystąpienia?] przerażających zaburzeń poznawczych, które pociągają za sobą leki?

  • psychologiczny a psychiczny

    10.06.2023
    10.06.2023

    Mam wrażenie, że przymiotnik „psychologiczny” jest stosowany błędnie w wyrażeniach typu: „mechanizmy psychologiczne” czy „odporność psychologiczna”. Czy nie chodzi tu o mechanizmy i odporność „psychiczną”?

  • jubileusz + czego

    10.06.2023
    10.06.2023

    Dzień dobry, czy forma „uroczystość jubileuszu [tutaj imię i nazwisko danej osoby]”, na przykład „uroczystość jubileuszu Tomka Sawyera”, jest poprawna? Czy Tomek Sawyer może być posiadaczem uroczystości? Czy może w takim wypadku należałoby traktować jego samego jako wydarzenie? A może jednak poprawną wersją jest sformułowanie: „uroczystość jubileuszu [jakiegoś wydarzenia np. urodzin] Tomka Sawyera”?

  • obok rzeki

    3.06.2023
    3.06.2023

    Mam pytanie dotyczące wariantów „nad rzeką” — czy można powiedzieć, że coś dzieje się „obok rzeki”, np. „Festiwal odbędzie się obok rzeki”? Chyba nie ma nic niepoprawnego w tej wersji, ale nadal sprawia wrażenie, że coś jest nie tak.

  • zdatny/nadający się do recyklingu

    1.06.2023
    1.06.2023

    Dzień dobry, chciałbym się zapytać o poprawność sformułowania „przydatny do recyklingu”, które wpadło mi w oko na etykiecie keczupu. Osobiście napisałbym „zdatny do recyklingu”, „przydatny” nie pasuje mi w tym kontekście. Proszę o rozstrzygnięcie kwestii poprawności tego sformułowania.

    Dziękuję serdecznie i pozdrawiam.

  • gość nie w porę gorszy (od) Tatarzyna

    31.05.2023
    31.05.2023

    Dzień dobry,

    znaczenie przysłowia „gość nie w porę gorszy Tatarzyna" raczej nietrudno odczytać, zastanawia mnie jednak jego składnia. Dlaczego słowo Tatarzyn występuje tam w dopełniaczu (albo bierniku)? Spotkałam się co prawda z formami, w których jest „gorszy od Tatarzyna”, ale wydają się one nowsze i właśnie skonstruowane tak, jakby ten przyimek od miał wyjaśniać jakąś dawną i niezrozumiałą już zależność składniową. (Bo chyba nie chodzi o czasownik gorszyć?)

  • mieć czy posiadać dzieci

    30.05.2023
    30.05.2023

    Dzień dobry,

    jak poprawnie powiedzieć: „Mam dzieci” czy „Posiadam dzieci”?

    Dziękuję

  • zamknąć się w sposób słyszalny

    28.05.2023
    28.05.2023

    Dzień dobry, ostatnio czytałem w instrukcji obsługi „Zamknąć w sposób słyszalny”. O ile wiem, jest to kalka z niemieckiego hoerbar schliessen. Nie wiem czy takie sformułowanie jest w języku polskim poprawne, czy nie lepiej byłoby powiedzieć: „zamykać do usłyszenia zatrzasku” ltp.?

  • swoista immunoterapia alergenowa, immuno(terapia) alergenowo-swoista

    25.05.2023
    25.05.2023

    Szanowni Państwo,

    mam pytanie — jak należy zapisać termin alergenowo/swoista (terapia) - alergenowo swoista czy alergenowoswoista? W piśmiennictwie medycznym przyjęty jest zapis rozłączny (jako zestawienie, a nie jako przymiotnik złożony) — czy to dopuszczalne? Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź.

    Z pozdrowieniami,

    Anna

  • luka w odpoczynku sennym

    12.05.2023
    12.05.2023

    Czy od słowa sen można utworzyć przymiotnik „snowy”. Piszę o nierównościach we śnie (biedni nie dosypiają, bo np. pracują zmianowo) i, analogicznie do „luki płacowej”, chciałabym utworzyć lukę... No bo przecież nie „senną”?

    Będę wdzięczna za rozstrzygnięcie. Pozdrawiam serdecznie

    D.

  • za jakiś okres

    9.05.2023
    9.05.2023

    Szanowni Państwo!

    Chciałbym spytać, czy poprawna jest forma „dane za+(tutaj miesiąc lub inny odcinek czasu)”. Np. w Polityce znalazłem takie zdanie: „Za czerwiec nie mamy jeszcze danych, ale wyraźnie widać, że od stycznia do maja tego roku na mydło Polacy przeznaczali już znacznie mniej niż rok wcześniej”.

    Dane nie powinny być z czerwca albo w czerwcu? Sprawdziłem w wyszukiwarce PWN-u i widzę, że taka forma pojawiała się już co najmniej w latach dziewięćdziesiątych. Szczerze mówiąc, nie mam przeciw jej użyciu żadnego argumentu, jedynie odczucie, że nie jest ona poprawna, że jest jakaś taka nienaturalna.


    Z poważaniem

    wielki fan poradni

  • pójść/sięgnąć/skoczyć po rozum do głowy

    8.05.2023
    8.05.2023

    Jaki obraz tak naprawdę przywołuje idiom „pójść po rozum do głowy”? Czy chodzi o to, że ktoś poszedł do głowy, bo tam jest rozum, czy że poszedł (gdzieś tam, nie wiadomo gdzie) po „rozum do głowy”?

    R. Ziemkiewicz napisał gdzieś tak: „Może ktoś tam poszedł po rozum do głowy (albo gdzie tam go zostawili)”, czyli chyba rozumie to w pierwszym sensie, ale mnie się wydaje, że powiedzenie odwołuje się do tego drugiego.

    Dziękuję za naświetlenie sprawy.


  • chwycić za chabety

    7.05.2023
    7.05.2023

    Szanowni Państwo,

    jedni mówią, że można kogoś chwycić/złapać/wziąć/wyciągnąć „za bety”, inni zaś, że „za chabety”. Która z tych wersji pojawiła się w języku polskim wcześniej i którą uznaliby Państwo za wzorcową?

  • pijany w dym

    7.05.2023
    7.05.2023

    Szanowni Eksperci,

    moje pytanie dotyczy związku frazeologicznego „pijany w siwy dym”. Najstarszym znalezionym przeze mnie tekstem, w którym występuje, jest wiersz Jacka Kaczmarskiego „Pejzaż z szubienicą” z 1978 r., jednak większość przykładów użycia pochodzi chyba z XXI wieku (R. M. Groński, Jacek Piekara, książka W. Grossmana „Życie i los” w tłumaczeniu Jerzego Czecha). Czy ten frazeologizm nie został przypadkiem utworzony przez samego Kaczmarskiego? Jeśli nie, to jakie jest jego pochodzenie?

  • ruch jak na…
    27.04.2023
    12.02.2009
    Witam!
    Chciałbym zapytać o etymologię sformułowania ruch jak w Paryżu na wsi? Spotkałem się także ze zwrotem ruch jak w Paryżu na wiosnę – podobnież odwołującego się do migracji ludności podczas Wiosny Ludów.
    Będę wdzięczny za odpowiedź.
    Pozdrawiam
    Sebastian
  • iloczyn

    26.04.2023
    18.04.2023

    Szanowni Państwo,

    czy poprawne jest określenie "iloczyn mnożenia" jako wskazanie konkretnej liczby, która jest wynikiem mnożenia?

    Moje wątpliwości wiążą się z tym, że w często spotykanym sformułowaniu "iloczyn liczb x i y" wyraz iloczyn wcale nie oznacza (zgodnie z definicją) wyniku mnożenia tylko po prostu mnożenie liczb, więc "iloczyn mnożenia" można by też uznać za "mnożenie mnożenia".

    Z poważaniem

    mp

Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego